این کتاب، مشتمل بر پنج فصل است.

 فصل اوّل، با منتخبی از سروده ­های ادب فارسی، از رودکی تا یغمای جندقـی (از نیمۀ اوّل قرن سوم تا اوایل قرن سیزدهم هجری قمری) آراسته شده­ است. علاوه بر آن، به بررسی مختصری از شرح احوال سخنوران ادب فارسـی و ذکر نمونه­ هایـی از سروده ­های شاعران این دوره، پرداخته شده ­است.
    فصل دوم، بـه سروده­هـای ادب فارسی از 1213تا 1443 هجری قمری، اختصاص یافته­است. از میرزاعبّاس فروغی بسطامی تا سیّدحمیدرضا برقعی، ادامه می­ یابد. در این فصل نسبتاً طولانی، به بررسی احوال و نمونه آثار قریب به پنجاه شاعر صاحب ­نام و مشهور، توجّه، شده ­است.

    در فصل سوم، به بررسی و تحلیل نمونه نثرهای گذشتۀ ادب فارسی پرداخته شده است به طوری­ که از شاهنامۀ ابومنصوری تا تاریخ عالم­آرای عباسی از اسکندر بیگ ترکمان، ادامه می­ یابد. این فصل متوسّط­ الحجم، مشتمل بر بیست نمونه از نثر نویسندگان کلاسیک ادب فارسی به همراه شرح مشکلات و شرح حال آنان، است.
    فصل چهارم، به تحلیل و بررسی مصادیقی از نثر نویسندگان مشهور معاصر پرداخته شده­ است. این فصل نیز با کباب غاز جمال­زاده شروع شده و با سپیدۀ آشنا از علّامه محمدرضا حکیمی ختم می­ شود.         
    فصل پنجم به بررسی کلیّات زبانی و ادبی در شش حوزه از جمله: «قالب­های شعری، آرایه­های ادبی پرکاربرد، مهمترین قواعد دستور زبان فارسی، رسم­الخط و املاء، کاربـرد نشانه­ های نگارشی و در نهایت، پژوهش و تحقیق»، توجّه خاص، شده ­است.

 فصل اوّل: منتخبی از سروده¬های ادب فارسی
(از سال 240 هجری قمری تا سال 1213)
درآمدی بر سبک خراسانی در ادب فارسی    2
درآمدی بر سبک عراقی    11
درآمدی بر سبک هندی    34
درآمدی بر دورۀ بازگشت و بیداری    41
فصل دوم: منتخبی از سروده¬های ادب فارسی  
(از سال 1213 هجری قمری تا سال 1443)
فروغی بسطامی، غزل¬سرای عارف    48
نسیم شمال، شاعر مردمی    49
دهخدا، محقّق و شاعر    51
بهار، شاعر آزادی    53
ایرج میرزا، شاعر منتقد و شوخطبع    55
عارف، شاعر ملّی    57
لاهوتی، شاعر آواره از وطن    60
فرّخی یزدی، شاعر مبارز و نَستوه    61
عشقی، شاعر پرخروش    63
نیمایوشیج (علی اسفندیاری)    65
پروین اعتصامی    67
سیّدمحمّدحسین شهریار    70
محمّدحسن رهی معیّری    72
پرویز ناتِل خانلری    73
مهدی حمیدی شیرازی    75
منوچهر آتشی    76
فریدون تولّلی    78
عباس یمینی شریف    80
رحیم معینی کرمانشاهی    81
احمد شاملو «ا.بامداد»    83
حمید سبزواری    86
فریدون مشیری    88
سیاوش کسرایی    91
هوشنگ ابتهاج    96
سیمین بهبهانی    97
مهدی اخوان ثالث    99
سهراب سپهری    102
نادر نادرپور    105
مهرداد اوستا    106
فروغ فرّخزاد    108
طاهره صفّارزاده    110
محمّدرضا شفیعی¬کدکنی    112
علی موسوی گرمارودی    115
محمّدعلی بهمنی    117
نصرالله مردانی    118
مصطفی رحماندوست    120
علی معلّم دامغانی    122
قیصر امین¬پور    126
سیّدروح‌الله موسوی خمینی    128
سیّدعلی خامنه‌ای    130
محمّدرضا آقاسی    132
سعید بیابانکی    134
مصطفی صابر خراسانی    135
فاضل نظری    135
سیّدحمیدرضا برقعی    137
فصل سوم: منتخبی از نثرهای گذشتۀ ادب فارسی
شاهنامۀ ابومنصوری    140
تفسیر طبری    142
ترجمۀ تفسیر طبری    142
التّفهیم و ابوریحان محمّدبناحمد بیرونی    144
تاریخ بلَعَمی و ابوعلی بلعمی    147
تاریخ بیهقی و ابوالفضل بیهقی    149
سفرنامه و ناصر خسرو قُبادیانی بلخی    151
مناجات¬نامه و خواجه عبدالله انصاری    153
سیاست¬نامه و خواجه نظام¬الملک توسی    155
کشف¬المحجوب و ابوالحسن علی هجویری جلابی غزنوی    156
کیمیای سعادت و محمّد غزالی    157
قابوس‌نامه یا نصیحت¬نامه و عنصرالمعالی    159
چهار مقاله و نظامی عروضی    161
کشف¬الاسرار وعدّه¬الابرار و ابوالفضل رشیدالدّین میبدی    166
کلیله و دمنه و نصرالله منشی    168
تذکره¬الاولیاء و فریدالدّین عطّار نیشابوری    171
اسرارالتّوحید و محمّد بن منوّر    172
دیدار شیخ ابوعلی سینا و شیخ ابوسعید ابوالخیر    174
اخلاق ناصری و خواجه نصیرالدّین توسی    174
مرصادالعباد و نجم الدّین رازی    178
گلستان و سعدی    180
چند حکایت کوتاه از رسالۀ دلگشای عبید زاکانی    181
بهارستان و جامی    183
عالم آرای عبّاسی و اسکندر بیک    184
فصل چهارم: نمونه¬هایی از نثر نویسندگان مشهور معاصر
کباب غاز و سیّدمحمّدعلی جمال¬زاده    188
داش آکُل و صادق هدایت    191
گیله مرد و بزرگ علوی    193
تنگسیر و صادق چوبک    197
بخارای من ایل من و محمّد بهمن بیگی    200
تماشاگه راز (عرفان حافظ) و مرتضی مطهری    202
پلّه¬پلّه تا ملاقات خدا و عبدالحسین زرّین¬کوب    204
گلدسته¬ها و فلک و جلال آل احمد    206
روزها و دکترمحمّد علی اسلامی¬ندوشن    208
چشمۀ روشن و غلامحسین یوسفی    211
فاطمه فاطمه است و کویر دکتر علی شریعتی    214
الحیات و محمّدرضا حکیمی    216
فصل پنجم: کلیّات مسائل زبانی و ادبی
بخش اوّل: قالب¬های مهمّ شعر فارسی
بخش دوم: پرکاربردترین آرایه¬های ادبی
بخش سوم: مهمترین قواعد پرکاربرد دستور زبان فارسی
بخش چهارم: مهمترین قواعد رسم¬الخط و املا در زبان فارسی
بخش پنجم: کاربرد نشانه¬های نگارشی در زبان فارسی
بخش ششم: پژوهش و تحقیق
فهرست منابع و مآخذ    319
یاداشت خواننده    330