در سیستم‌های پایگاه داده‌ها، تمامی داده‌ها به‌صورت یکپارچه و تنها در یک محل ذخیره می‌شوند و تمتمی کاربران می‌توانند به‌صورت اشتراکی و همزمان از این داده‌ها استفاده کنند. در سیستم‌های پایگاه داده‌ها، هیچ‌یک از کاربران به‌صورت مستقیم به داده‌ها دسترسی ندارند بلکه درخواست‌های خود را در قالب یک دستور سطح بالا به یک نرم‌افزار از پیش ساخته شده به‌نام نرم‌افزار مدیریت پایگاه داده‌ها یا DBMS تحویل می‌دهند.

کتاب حاضر در ۶ فصل تنظیم شده است و به مباحثی با عناوین تاریخچه و مفاهیم پایگاه داده‌ها، پایگاه داده‌های رابطه‌ای، چه رابطه‌ای، زبان پرس‌وجوی ساخته یافته، نرمال‌سازی و مدل‌سازی داده‌ها با استفاده از نمودارهای موجودیت رابطه (ERD) می‌پردازد.

در این کتاب به جای پرداختن به ریز مسائل تئوری، با ارائه مثال‌ها و تمرین‌های متنوع و واقعی ذهن دانشجویان را برای کار در محیط‌های عملی آماده می‌کند.

در فصل‌های ابتدای کتاب تاریخچه و سیر تکاملی پایگاه داده‌ها را بررسی کرده، مدل‌های پایگاه داده‌ها را مقایسه کرده و اجزاء و روند کار سیستم‌های پایگاه داده‌ها را مورد بحث قرار می‌دهد.

سپس مفاهیم موجود در پایگاه داده‌های رابطه‌ای و قوانین حاکم بر آنها را تشریح می‌کند.

و در این کتاب، چه رابطه‌ای را مجموعه‌ای از عملکردها و قوانینی معرفی می‌کند که برای پردازش رابطه‌ها یا جداول به‌کار می‌رود.

در نهایت در فصل‌های پایانی آمده است: مدل‌های داده، نمایشی نسبتاً ساده و غالباً گرافیکی از ساختارهای داده در دنیای واقعی هستند که می‌توانند به‌عنوان یک پل ارتباطی میان طراحان، برنامه‌نویسان و کاربران نهایی مورد استفاده قرار گرفته و آنها را در رسیدن به یک دید مشترک و فهم متقابل از برداشت‌های یکدیگر یاری می‌کنند.

تمامی سرفصل‌های تعریف شده از طرف وزارت علوم برای درس اصول و طراحی پایگاه داده‌های رشته کاردانی و کارشناسی کامپیوتر ارائه شده است.

کتاب «اصول و طراحی پایگاه داده‌ها» در ۲۹۴ صفحه و به قیمت ۲۷ هزار ریال به‌چاپ رسیده است.

فصل۱-تاريخچه و مفاهيم پايگاه داده .................................................................. ۹

مفاهيم مربوط به پايگاه داده ها........................................................................... ۹

تاريخچه پايگاه داده ها..................................................................................... ۱۱

ريشه هاي تاريخي پايگاه داده ها: سيستمهاي فايل................................................... ۱۱

مفاهيم مربوط به سيستمهاي فايل...................................................................... ۱۲

معايب سيستمهاي فايل................................................................................... ۱۴

سيستمهاي پايگاه داده ها................................................................................. ۱۹

اجزاء يك سيستم پايگاه داده ها......................................................................... ۲۱

انواع سيستمهاي پايگاه داده ها.......................................................................... ۲۳

وظايف DBMSو........................................................................................... ۲۵

معماري سيستمهاي پايگاه داده ها....................................................................... ۳۰

مدلهاي پايگاه داده ها..................................................................................... ۳۵

مدل سلسله مراتبي....................................................................................... ۳۷

اساس مدل سلسله مراتبي.............................................................................. ۳۷

بررسي عمليات گوناگون در مدل سلسله مراتبي..................................................... ۳۹

معايب مدل سلسله مراتبي.............................................................................. ۴۱

مدل شبكه اي.............................................................................................. ۴۱

اساس مدل شبكه اي..................................................................................... ۴۱

اساس مدل شبكه اي..................................................................................... ۴۱

بررسي عمليات گوناگون در مدل شبكه اي............................................................ ۴۳

محاسن مدل شبكه اي نسبت به مدل سلسله مراتبي............................................... ۴۴

معايب مدل شبكه اي..................................................................................... ۴۴

مدل رابطه اي............................................................................................. ۴۵

اساس مدل رابطه اي..................................................................................... ۴۵

بررسي عمليات گوناگون در مدل رابطه اي............................................................. ۴۵

محاسن مدل رابطه اي نسبت به مدل شبكه اي .................................................. ...,۴۷

تمرينهاي فصل............................................................................................ ۴۸

فصل۲-پايگاه داده هاي رابطه اي...................................................................... ۴۹

مفاهيم پايگاه داده هاي رابطه اي....................................................................... ۴۹

قوانين حاكم بر پايگاه داده هاي رابطه اي: قوانين جامعيت داده اي............................... ۶۳

تمرينهاي حل شده......................................................................................... ۶۴

تمرينهاي فصل.............................................................................................. ۸۲

فصل۳-جبر رابطه اي..................................................................................... ۹۴

عملگرهاي يكتايي.......................................................................................... ۹۴

عملگر انتخاب............................................................................................... ۹۴

عملگر پرتو.................................................................................................. ۹۶

عملگر بسط.................................................................................................. ۹۷

عملگر خلاصه سازي يا گروه بندي....................................................................... ۹۸

عملگرهاي اجتماع، اشتراك و تفاضل................................................................... ۹۹

عملگر اجتماع.............................................................................................. ۱۰۰

عملگر اشتراك............................................................................................ ۱۰۱

عملگر تفاضل .............................................................................................. ۱۰۲

عملگرهاي ضرب و پيوند................................................................................. ۱۰۲

عملگر ضرب................................................................................................ ۱۰۲

عملگر پيوند................................................................................................ ۱۰۴

پيوند شرطي يا پيوند تتا................................................................................. ۱۰۴

پيوند طبيعي................................................................................................ ۱۰۶

شبه پيوند.................................................................................................. ۱۰۸

عملگرهاي پيوند خارجي.................................................................................. ۱۰۹

پيوند خارجي چپ.......................................................................................... ۱۰۹

پيوند خارجي راست....................................................................................... ۱۱۰

پيوند خارجي كامل......................................................................................... ۱۱۱

عملگر تقسيم............................................................................................... ۱۱۱

عملگر جايگزيني............................................................................................ ۱۱۳

تمرينهاي حل شده......................................................................................... ۱۱۴

تمرينهاي فصل............................................................................................. ۱۲۱

فصل۴-زبان پرس و جوي ساخت يافته................................................................ ۱۲۵

دستورات تعريف داده ها................................................................................. ۱۲۶

دستور ايجاد پايگاه داده ها.............................................................................. ۱۲۶

دستور ايجاد جدول........................................................................................ ۱۲۶

ايجاد ايندكس.............................................................................................. ۱۲۸

اضافه كردن يك ستون جديد به يك جدول.......................................................... ۱۲۹

تغيير مشخصات يك ستون از يك جدول............................................................... ۱۲۹

حذف يك جدول............................................................................................ ۱۲۹

حذف يك ايندكس........................................................................................ ۱۲۹

دستورات دستكاري داده ها............................................................................ ۱۳۰

دستور انتخاب.............................................................................................. ۱۲۰

دستور ايجاد ديد خارجي يا ديدگاه...................................................................... ۱۴۲

حذف يك ديدگاه........................................................................................... ۱۴۴

درج يك تاپل............................................................................................... ۱۴۵

اصلاح تاپلها................................................................................................ ۱۴۵

حذف تاپلها................................................................................................. ۱۴۵

دستورات كنترل داده ها................................................................................ ۱۴۶

دستور واگذاري مجوز.................................................................................... ۱۴۷

دستور بازپس گيري مجوز............................................................................... ۱۴۸

تمرينهاي حل شده......................................................................................... ۱۷۸

تمرينهاي فصل............................................................................................. ۲۰۵

فصل۵-نرمال سازي...................................................................................... ۲۰۶

جدال آنرمال................................................................................................ ۲۰۶

جداول نرمال ۱............................................................................................. ۲۰۶

جداول نرمال ۲............................................................................................. ۲۰۹

جداول نرمال ۳ و BCNFو.............................................................................. ۲۱۱

جداول نرمال ۳............................................................................................ ۲۱۱

جداول نرمال BCNFو.................................................................................. ۲۱۴

جداول نرمال ۴............................................................................................ ۲۱۷

جداول نرمال ۵............................................................................................ ۲۲۱

تمرينهاي حل شده......................................................................................... ۲۲۷

تمرينهاي فصل............................................................................................. ۲۳۱

فصل ۶-مدلسازي داده ها با استفاده از نمودارهاي موجوديت رابطه (ERD)و................. ۲۳۵

گروه بندي مدلهاي داده بر اساس درجات تجريد داده ها........................................... ۲۳۶

مدل انتزاعي............................................................................................... ۲۳۶

مدل داخلي................................................................................................. ۲۳۶

مدل خارجي................................................................................................. ۲۳۸

مدل فيزيكي................................................................................................ ۲۳۹

نمودارهاي ERو........................................................................................... ۲۴۰

اجزاء اصلي نمودارهاي ERو............................................................................. ۲۴۰

موجوديتها................................................................................................... ۲۴۰

ويژگيها...................................................................................................... ۲۴۰

رابطه ها..................................................................................................... ۲۴۳

انواع رابطه ها............................................................................................... ۲۴۳

مفاهيم مربوط به رابطه ها................................................................................ ۲۴۶

انواع موجوديتها............................................................................................ ۲۴۸

نوع و زيرنوعهاي موجوديت............................................................................... ۲۵۲

نگاشت يك نمودار ERو به جداول پايگاه داده ها................................................... ۲۵۵

تمرينهاي حل شده......................................................................................... ۲۶۵

تمرينهاي فصل............................................................................................ ۲۸۱