بازی جزئی از وجود کودکان است در واقع رفتار آنها بازی محسوب می شود. آنها از طریق بازی، فعالیت می‌کنند، تجربه کسب می‌کنند و نیازهای مختلف خود را برآورده می‌سازند. بازی‌های مختلف امکانات و شرایط متعددی را فراهم می‌سازند که موجب رشد کودکان می‌گردد. از اینرو توجه به آن به خصوص در سنین پیش از دبستان اهمیت زیادی دارد.

زیرا که سنین پیش از دبستان، سن حساس یادگیری به شمار می‌رود و علاوه بر آن رشد و توسعه در زمینه‌های گوناگون از قبیل رشد جسمی، شناختی، اجتماعی در این مقطع پایه‌ریزی می‌شود که به نظر می‌رسد عدم توجه و برنامه‌ریزی مناسب در این سن، موجب از دست دادن فرصت‌های یادگیری می‌گردد.

علاوه بر این‌ها، بازی به عنوان یک روش آموزشی مناسب در این مقطع به کار می‌رود. زیرا که آموزش در این سن به شیوه‌ای غیر مستقیم و  با توجه به  علاقه‌ی کودکان انجام می‌گیرد. با استفاده از بازی‌های مختلف می‌توان فضای پرنشاط و شادی را برای کودکان فراهم ساخت تا یادگیری مفاهیم مختلف با فعالیت‌های لذت بخش همراه گردد.

 فصل اول: تعاریف بازی و کلیات...................................................................................۱۳

اهداف..................................................................................................................۱۳

۱-۱- مقدمه........................................................................................................... ۱۵

۲-۱- تعریف بازی.................................................................................................... ۱۵

۳-۱- تفاوت بازی و کار................................................................................................۱۶

۴-۱- عوامل مؤثر در بازی............................................................................................ ۱۷

۱-۴-۱- تأثیر جنسیت در بازی....................................................................................    ۱۷

۲-۴-۱- تأثیر هوش................................................................................................... ۱۸

۳-۴-۱- تأثیر سن....................................................................................................... ۱۹

۴-۴-۱- تأثیر محیط...................................................................................................... ۱۹

۵-۱- ارزش‌های بازی.................................................................................................... ۲۰

۱-۵-۱- ارزش جسمانی................................................................................................. ۲۱

۲-۵-۱- ارزش شناختی................................................................................................. ۲۲

۳-۵-۱- ارزش اجتماعی................................................................................................. ۲۳

۴-۵-۱- تأثیر بازی در رشد شخصیت کودک................................................................               ۲۴

۵-۵-۱- ارزش آموزشی و تربیتی بازی.........................................................................         . ۲۵

‌۶-۵-۱- ارزش درمانی.................................................................................................... ۲۶

۷-۵-۱- تأثیر بازی در خلاقیت......................................................................................        ۲۷

۶-۱- نظریه‌های مربوط به بازی.......................................................................................  . .. ۲۹

۱-۶-۱- نظریۀ انرژی مازاد............................................................................................    . ۳۰

۲-۶-۱- نظریۀ استراحت و رفع خستگی (تنشزدایی)....................................................                  ۳۰

۳-۶-۱- نظریۀ تمرین برای بزرگسالی...........................................................................             ۳۱

۴-۶-۱- نظریۀ تکرار فعالیتهای اجدادی (بازپیدایی)....................................................                    ۳۱

۵-۶-۱- نظریۀ تخلیه یا بازی به عنوان عقده‌گشایی یا تصفیۀ عواطف........................                                ۳۲

۶-۶-۱- نظریۀ روان تحلیلگری (زیگموند فروید، آنا فروید، اریک اریکسون)...............                             ۳۲

۷-۶-۱- نظریۀ شناختی-رشدی (جروم برونر، ژان پیاژه)..............................................                     ۳۳

۸-۶-۱- دیدگاه دکرولی درباره بازی............................................................................          . ۳۴

۹-۶-۱- دیدگاه فروبل درباره بازی................................................................................        ۳۴

۱۰-۶-۱- دیدگاه مونته سوری درباره‌ بازی...................................................................            ۳۴

۱۱-۶-۱- دیدگاه ویگوتسکی درباره‌ بازی......................................................................            ۳۵

۷-۱- خلاصۀ فصل اول..................................................................................................... ۳۷

۸-۱- سؤالات مربوط به فصل اول....................................................................................... ۳۸

فصل دوم: مراحل رشدشناختی کودکان و اسباب بازی‌های متناسب با نیازهای کودکان                                    ۳۹

اهداف......................................................................................................................... ۳۹

۱-۲- مقدمه................................................................................................................. ۴۱

۲-۲- مراحل رشد شنا ختی کودکان..................................................................................       ۴۱

۱-۲-۲- مرحلۀ حسی - حرکتی (تولد تا دو سالگی)...................................................                      . ۴۲

۱-۱-۲-۲- واکنش‌های چرخشی نخستین (یک تا چهار ماهگی)............................                                    ۴۲

۲-۱-۲-۲- واکنش چرخشی ثانوی (چهار تا هشت ماهگی).....................................                              ۴۳

۳-۱-۲-۲- واکنش چرخشی سوم) هشت تا۱۲ ماهگی).........................................                         . ۴۳

۲-۲-۲- مرحلۀ پیش عملیاتی (دو تا هفت سالگی)......................................................                    ۴۵

۳-۲-۲- مرحلۀ عملیات عینی (هفت تا ۱۱ سالگی)....................................................                      ۴۵

۴-۲-۲- مرحله صوری یا انتزاعی (۱۱ سال به بالا).....................................................                    ۴۵

۳-۲- اسباب بازیهای مناسب سنین مختلف.......................................................................       ۴۶

۱-۳-۲- تولد تا ‌چهار ماهگی..........................................................................................     ۴۶

‌۲-۳-۲- چهار ‌تا ‌هشت ماهگی......................................................................................     . ۴۶

‌۳-۳-۲- هشت ماهگی تا ‌یک سالگی.............................................................................         ۴۶

۴-۲- تفاوت بازی و کاوش در خردسالان............................................................................   ۴۷

۵-۲- ویژگیهای بازی با اشیا در دومین سال زندگی..........................................................           ۴۸

۶-۲- ویژگیهای سال‌های پیش از دبستان (دو تا پنج سال)..............................................              ۴۹

۱-۶-۲- دو سالگی......................................................................................................... ۴۹

۲-۶-۲- سه ‌سالگی........................................................................................................ ۵۰

۴-۶-۲- پنج سالگی....................................................................................................... ۵۲

۷-۲- خلاصه فصل دوم......................................................................................................۵۳

۸-۲- سؤالات فصل دوم................................................................................................... ۵۴

فصل سوم: انواع بازی‌ها..................................................................................................... ۵۵

اهداف........................................................................................................................ ۵۵

۱-۳- مقدمه.................................................................................................................. ۵۷

۲-۳- انواع بازی‌ها از نظر سن و مرحله رشد....................................................................      ... ۵۷

۱-۲-۳- بازی‌های حسی – حرکتی...............................................................................              ۵۷

۲-۲-۳- بازی‌های نمادین، نمایشی..............................................................................           . ۵۸

۱-۲-۲-۳- بازی‌های نمایشی..................................................................................            . ۵۹

۲-۲-۲-۳- فایده‌های بازی نمایشی........................................................................            .. ۵۹

۳-۲-۲-۳- تفاوت بازی‌های تخیلی با بازی‌های نمادین...........................................                          ۶۰

۳-۲-۳- بازی‌های باقاعده.............................................................................................. ۶۰

۳-۳- انواع بازی‌ها از نظر نوع فعالیت.................................................................................. ۶۱

۱-۳-۳- بازی مهارتی و اکتشافی.................................................................................... ۶۱

۲-۳-۳- بازی فعال......................................................................................................... ۶۱

۳-۳-۳- بازی تقلیدی..................................................................................................... ۶۲

۴-۳-۳- بازی سازنده..................................................................................................... ۶۲

۵-۳-۳- بازی قانونمند................................................................................................... ۶۲

۴-۳- انواع بازی‌ها از نظر سطوح اجتماعی.......................................................................... ۶۲

۱-۴-۳- بازی انفرادی..................................................................................................... ۶۳

۲-۴-۳- بازی موازی....................................................................................................... ۶۳

۳-۴-۳- بازی شرکت‌پذیری........................................................................................... ۶۳

۴-۴-۳- بازی مشارکتی.................................................................................................. ۶۳

۵-۳- اهمیت بازی با دیگران در کودکان............................................................................ ۶۴

۱-۵-۳- تأثیر بازی کودک با والدین ‌............................................................................. ۶۴

۲-۵-۳- تفاوت‌های پدر و مادر در بازی با کودکان........................................................ ۶۵

۳-۵-۳- خواهران و برادران به عنوان همبازی................................................................ ۶۶

۴-۵-۳- اهمیت بازی با همسالان................................................................................... ۶۶

۶-۳- انواع بازی‌ها با ابزار و بدون ابزار................................................................................. ۶۸

۷-۳- بازی با اشیا................................................................................................................ ۶۸

۸-۳- انواع اسباب بازی‌ها..................................................................................................... ۶۸

۱-۸-۳- اسباب بازی‌های سازمان یافته......................................................................... ۶۸

۱-۱-۸-۳- اسباب بازی‌های ویژه خردسالان............................................................ ۶۹

۲-۱-۸-۳- اسباب بازی‌هایی برای جلب توجه.......................................................... ۶۹

۳-۱-۸-۳- اسباب بازی‌هایی برای ایجاد تحرک در کودک...................................... ۷۰

۴-۱-۸-۳- اسباب بازی‌هایی برای تقویت مهارت‌های دستی و هماهنگی چشم
 و دست...................................................................................................................... ۷۰

۵-۱-۸-۳- اسباب بازی‌هایی برای تقویت قوه تمیز و تشخیص................................ ۷۱

۶-۱-۸-۳- اسباب بازی‌هایی برای تقویت قدرت تکلم و زبان کودک....................... ۷۱

۲-۸-۳- اسباب بازی‌های سازمان نیافته (نامحدود)...................................................... ۷۱

۹-۳- بازی‌های خلاق و وسایل لازم.................................................................................... ۷۲

۱۰-۳- ویژگیهای اسباب بازی‌های مناسب برای کودکان................................................... ۷۲

۱۱-۳- دلایل شکستن اسباب بازی توسط کودکان............................................................ ۷۴

۱۲-۳- برخورد والدین با کودک هنگام شکستن اسباب بازی............................................ ۷۵

۱۳-۳- بازی‌های رایانه‌ای.................................................................................................... ۷۵

۱-۱۳-۳- مشکل خشونت.............................................................................................. ۷۷

۲-۱۳-۳- آیا بازی‌های رایانه‌ای فقط تأثیر زیان بار دارند؟........................................... ۷۷

۳-۱۳-۳- عوامل مؤثر در وابستگی کودکان به رایانه.................................................... ۷۸

۴-۱۳-۳- آسیب‌های جسمانی....................................................................................... ۷۹

۵-۱۳-۳- آسیب‌های روانی-تربیتی............................................................................... ۷۹

۶-۱۳-۳- مواردی از مزایای بازی‌های رایانه‌ای............................................................... ۸۰

۱۴-۳- روش‌های پایان دادن به بازی کودکان................................................................... ۸۱

۱۵-۳- خلاصه فصل سوم................................................................................................... ۸۳

۱۶-۳- سؤالات فصل سوم................................................................................................... ۸۵

فصل چهارم: نمونه‌هایی از انواع بازی‌ها.................................................................................. ۸۷

اهداف................................................................................................................................... ۸۷

۱-۴- مقدمه........................................................................................................................ ۸۹

۲-۴- نکاتی که مربیان و والدین در بازی کودکان باید توجه کنند................................... ۸۹

۳-۴- نمونه‌هایی ازاسباب بازی‌های سازمان یافته (محدود)............................................... ۹۰

۱-۳-۴- پازل‌ها.............................................................................................................. ۹۰

۱-۳-۴- پازل جورکردنی............................................................................................... ۹۰

۲-۳-۴- پازل جاگذاردنی............................................................................................... ۹۱

۳-۳-۴- پازل مکعبی..................................................................................................... ۹۲

۴-۳-۴- اهداف و فواید بازی با پازل.............................................................................. ۹۲

۴-۴- لوتوها......................................................................................................................... ۹۳

۱-۴-۴- اهداف و فواید لوتوها........................................................................................ ۹۵

۵-۴- دومینو........................................................................................................................ ۹۵

۱-۵-۴- دومینوی شکل................................................................................................. ۹۵

۲-۵-۴- دومینوی نقطه.................................................................................................. ۹۶

۳-۵-۴- نحوۀ بازی با دومینو......................................................................................... ۹۶

۴-۵-۴- اهداف و فواید دومینوها................................................................................... ۹۷

۶-۴- نمونه‌هایی از بازی‌های تن آرامی برای کودکان......................................................... ۹۷

۱-۶-۴- آموزش آرامش به کودکان از طریق فعالیت‌های بدنی (مناسب برای سنین شش و هفت سال)          ۹۷

۱-۱-۶-۴- یادگیری تنفس....................................................................................... ۹۷

۲-۱-۶-۴- یادگیری خوابیدن................................................................................... ۹۸

۳- ۱-۶-۴- غلبه بر خشم (ضربه مشت).................................................................. ۹۸

۷-۴- ترکاندن بادکنک‌های خشم....................................................................................... ۹۹

۸-۴- پاره پاره کردن کاغذ............................................................................................... ۱۰۰

۹-۴- چهارگوشه بازی...................................................................................................... ۱۰۱

۱۰-۴- گنجشک روی درخت........................................................................................... ۱۰۱

۱۱-۴- زنبور و پروانه........................................................................................................ ۱۰۱

۱۲-۴- بشین، پاشو، دست بزن، بخند............................................................................. ۱۰۲

۱۳-۴- میوه‌ها................................................................................................................... ۱۰۲

۱۴-۴- صدا را جستجو کن............................................................................................... ۱۰۳

۱۵-۴- رویش دانه............................................................................................................ ۱۰۳

۱۶-۴- قدم‌های حیوانات.................................................................................................. ۱۰۳

۱۷-۴- رنگ...................................................................................................................... ۱۰۴

۱۸-۴- بازیهای با وسیله.................................................................................................. ۱۰۴

۱-۱۸-۴- توپ و واژه................................................................................................... ۱۰۴

۲-۱۸-۴- دالان........................................................................................................... ۱۰۴

۳-۱۸-۴- نشانه‌گیری با توپ...................................................................................... ۱۰۵

۴-۱۸-۴- بازی برای تقویت حرکات تعادلی............................................................... ۱۰۵

۵-۱۸-۴- پریدن از روی طناب................................................................................... ۱۰۶

۱۹-۴- بالا بلندی............................................................................................................. ۱۰۶

۲۰-۴- بازی «ببین من چه کار می‌کنم؟»....................................................................... ۱۰۶

۲۱-۴- «کنترل از راه دور».............................................................................................. ۱۰۷

۲۲-۴- «آنچه که من به آن افتخار می‌کنم»................................................................... ۱۰۸

۲۳-۴- بازی «هماهنگ کردن جفتها»............................................................................. ۱۰۸

۲۴-۴- داستان سازی....................................................................................................... ۱۰۹

۲۵-۴- «کوچه بن بست»................................................................................................ ۱۰۹

۲۶-۴- لگد زدن به توپ................................................................................................... ۱۱۰

۲۷-۴- هر کی گفتم توپ را بگیرد................................................................................... ۱۱۰

۲۸-۴- بازی تعادلی.......................................................................................................... ۱۱۰

۲۹-۴- دوخت................................................................................................................... ۱۱۱

۳۰-۴- میوه روی درخت.................................................................................................. ۱۱۱

۳۱-۴- بازی آینه.............................................................................................................. ۱۱۲

۳۲-۴- نمونه‌هایی از بازی‌های موزون.............................................................................. ۱۱۲

فهرست منابع....................................................................................................................... ۱۱۵

ضمائم..................................................................................................................................... ۱۱۷