اسکان غیر رسمی به عنوان معلولی کالبدی- فضایی ناشی از ساختار ناهنجار اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی است که با سرعت بسیار فراوانی در شهرها ظاهر می شود و زندگی سالم و پایدار شهری را به چالش می کشد. طبق برآورد برنامه ی اسکان بشر سازمان ملل متحد یک سوم از 3 میلیارد نفر از ساکنین شهرها در زاغه ها یا مکان هایی زندگی می کنند که حداقل دارای یکی از این ویژگی های باشند: ناامنی حق تصرف، شرایط ساختار نابهنجار مسکن، دسترسی ضعیف بد آب آشامیدنی و تغذیه سالم و تراکم بیش از حد.

اسکان غیر رسمی از جمله پدیدههای ناشی از گسترش شهرنشینی سریع و از جلوه های بارز فقر شهری است که در شکلی بنرامه ریزی شده و خودرو درون یا اطراف شهرها ظاهر شده است که دارای سیمایی ناخوشایند و بافتی نامتعارف با شهر است که نام هایی همچون حاشیه نشینی، بافت نابسامان، اسکان غیر رسمی، خودرو، بدون برنامه، نامنظم و فاقد مقررات برای آنها به کار برده می شود. سکونتگاه های غیر رسمی با تجمعی از اقشار کم در آمد و فقیر، با نسبت زیاد مشاغل غی رسمی، شیوه ای از شهرنشینی ناپایدار تلقی می شود و زمینه مناسبی برای بروز آسیب های اجتماعی به وجود می آورد و امروز این پدیده گریبانگیر اکثر شهرهای ایران و به ویژه کلان شهرها شده است.

با توجه به اهمیت مقوله اسکان غیر رسمی، کتاب حاضر در 4 فصل تدوین شده است. در فصل اول با توجه به مباحثی که در زمینه عنوان حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی وجود دارد سعی شده به بررسی این مفاهیم پرداخته شود. در فصل دوم به مجموعه نظریه ها و دیدگاه های موجود در زمینه شکل گیری و ساماندهی اسکان غیر رسمی اشاه شده است. همچنین فصول سوم و چهارم به شرایط و ویژگی های اسکان های غیر رسمی در جهان و ایران اختصاص دارد.

فصل اول: اسکان غیر رسمی در آینه واژگان/ 12

حاشیه نشینی/ 14

نقد مفهوم حاشیه نشینی/ 20

زاغه و زاغه نشینی و محله فرودست شهری/ 29

ساماندهی/ 35

فصل دوم: اسکان غیر رسمی، دیدگاه ها، مکاتب و نظریه ها/ 37

نظریه ها و دیدگاه مرتبط با شکل گیری اسکان غیر رسمی/ 40

نگرش ها و اقدامات مقابله با مساله اسکان غیر رسمی/ 67

فصل سوم: اسکان غیر رسمی در جهان/ 97

چشم اندازها و چالش های توسعه شعری/ 104

نهادهای بین المللی و اسکان غیر رسمی/ 120

معیارهای شناخت اسکان غیر رسمی/ 134

فصل چهارم: اسکان غیر رسمی در ایران/ 147

شکل گیری اسکان غیر رسمی در ایران/ 149

نحوه برخورد با اسکان غیر رسمی در ایران/ 168

نمونه هایی از اسکان غیر رسمی در شهرهای ایران/ 171

گونه شناسی انواع سکونتگاه های غیر رسمی در ایران/ 262

منابع و ماخذ/ 267

پیوست ها/ 287