محتوای این کتاب به بررسی و یافتن پاسخ برای چند پرسش زیر پرداخته است:
• آموزشهای پیش از دبستان در ایران از چه زمانی آغاز شده است؟
• این آموزشها به چه اشکالی وجود داشته است؟
• خاستگاه این آموزشها در طول زمان چه تغییراتی کرده است؟
• نقشآفرینان این عرصه در طول تاریخ چه کسانی بودهاند؟
بهطور خلاصه، یافتهها نشان میدهند که تاریخ آموزشهای اوان کودکی در ایران قدمتی چندین هزارساله دارد، اما شکل، هدف و محتوای آن دچار دگرگونیهای عمیقی شده است. نخستین آموزشها که بهصورت غیررسمی و در داخل خانواده و قبیله انجام میشدند، بر پایه نیازهای زیستی بودند و به همین دلیل، نخستین آموزشها شناسایی دانههای خوراکی بود. رفتهرفته که رفع نیازهای اولیه آسانتر میشود، هدف دیگری نمایان میشود: آمادهسازی کودک برای زندگی فردی و اجتماعی در آینده، بر اساس فرهنگ قومی و نیاز اجتماعی.
با پیدایش ادیان نیز آموزشها صورت دیگری به خود گرفته و آموزش مقدمات دین و آگاهی از وظایف دینداران مطرح میشود. در این دوران نهاد مذهب با نهاد آموزشوپرورش رابطه نزدیک پیدا میکند و تدریجاً آموزشها در قالبی رسمیتر ارائه میگردند.
به عبارتی، هدف در دورههای اولیه، بار آوردن فردی است که بتواند نیازهای زیستی خود را مرتفع سازد. سپس، با تشکیل جوامع و تفکیک وظایف، هدف بار آوردن مادران و پدرانی توانمند و بزرگسالانی مفید برای اجتماع میشود. با ظهور ادیان و مذاهب، هدف جدیدی به آموزش افزوده میشود و آن پرورش فردی آگاه و پایبند به آموزههای آن دین است.
پس از آشنایی ایرانیان با نظام آموزشی اروپا که خود متأثر از تغییرات و تحولات رنسانس بود، نگاه به کودک و کودکی تغییر یافت. قبل از این دوران، کودک بزرگسالی کوچک محسوب میشد و هدف فقط آمادهسازی او برای دوران بزرگسالی و عهدهدار شدن وظایف خاص این دوران بود. تا اینکه در قرن بیستم، بهویژه در نیمه دوم آن، کودکی به عنوان دورانی متفاوت از بزرگسالی و کودکان به عنوان موجوداتی با نیازها و ویژگیهای خاص خود مورد توجه قرار میگیرند و نگاه به کودک رفتهرفته انسانیتر میشود. تا جایی که در دوره سلطنت رضاشاه، کودکان در کانون سیاستگذاریهای حکومت قرار میگیرند. از این دوران به بعد بشر پی میبرد که در کودکی میتوان و باید آینده بشریت را جستجو کرد. لذا شناخت ابعاد وجودی کودک و نیازها، توانمندیها، قابلیتها و خواستههای او در مرکز توجه قرار میگیرد و کودک از موجودی که باید برای او تصمیم گرفته شود، به موجودیتی که نیازها و خواستههای ویژه خود را دارد، تبدیل میگردد. کودک دیگر مورد بیمهری واقع نمیشود و تنبیه او مردود شمرده میشود. بازی و شادی حق مسلم کودک و تأمین آرامش روانی او وظیفه بزرگسالان تلقی میشود و آموزشها رنگ و بوی تطابق با ویژگیها و خواستههای کودک را به خود میگیرد.
با توجه به وجود مستندات کافی در خصوص فعالیتهای انجام شده پس از انقلاب اسلامی ایران، این اثر به بررسی تاریخچه آموزشهای اوان کودکی از زمان آریاییها تا انقلاب اسلامی پرداخته است.
پیش گفتار
مقدمه
فصل اول: از ایران کهن تا ورود اسلام
فصل دوم: ورود اسلام به ایران
فصل سوم: آشنایی با نظام آموزشی اروپا
فصل چهارم: دوران معاصر
منابع
دسته بندی موضوعی | موضوع فرعی |
علوم انسانی |
علوم تربیتی
علوم تربیتی |