آب‌بندان یک سازه بومی ذخیره آب در استان­‌های شمالی کشور عزیزمان ایران است که نقش آن در تامین آب اراضی شالیزاری پایین­‌دست حائز اهمیت است. البته در کنار تامین آب کشاورزی، آب­‌بندان می­‌تواند نقش‌­های دیگری نظیر محلی برای پرورش ماهی و ماکیان، تفرج و گردشگری، تغذیه آب­‌های زیرزمینی و کنترل سیلاب داشته باشد. امید است همگان در حفظ و توسعه این میراث ارزشمند کوشا باشیم.

پیشگفتار قائم مقام رئیس شوراي عالی کمیته ملی آبیاري و زهکشی ایران 3

فصل اول: دیباچه 9

مقدمه 9

تعریف آب‌بندان 10

نام‌هاي مختلف آب‌بندان 12

تاریخچه آب‌بندان 12

فرق آب‌بندان و تالاب 13

فصل دوم: اهمیت آب‌بندان 15

کلیات 15

اجزاء مهم تشکیل دهنده سامانه آب‌بندان 15

منبع تأمین آب 16

محل ذخیره 16

منطقه هدف 16

علل پیدایش آب‌بندان‌ها 17

علل اقلیمی 17

علل زمین شناختی 18

آب‌بندان‌هاي دست ساز  19

آب‌بندان‌ها در سایر نقاط ایران و جهان 19

فصل سوم: کاربري‌هاي آب‌بندان 21

تأمین آب 21

مقاصد گردشگري و تفریحی 22

 پرورش ماهی 23

نقش اشتغال‌زایی آب‌بندان‌ها 23

آب‌بندان‌ها و حفظ اکوسیستم 24

آب‌بندان‌ها مانع پیشروي آب شور دریا 24

نقش آب‌بندان‌ها در تغذیه مصنوعی 24

مخزن سیل گیري 25

تأمین آب براي باغات ارتفاعات 26

فصل چهارم: مزایاي آب‌بندان 27

احداث آب‌بندان‌ها به فناوري خاصی نیاز ندارد 27

بالا بودن راندمان آبیاري آب‌بندان 28

پائین بودن هزینه‌هاي بهره برداري و نگهداري 28

آب‌بندان تنها راه حل ممکن تأمین آب پایدار 29

آب‌بندان‌ها به عنوان راهکاري براي مقابله با کم آبی و خشک سالی 29

آب‌بندان و رابطه آن با پدافند غیرعامل و امنیت آبی 29

مزایاي آب‌بندان نسبت به سد و چاه 30

فصل پنجم: آب‌بندان در آئینه قانون 31

قوانین 31

قانون توزیع عادلانه آب 32 

قانون اراضی مستحدث ساحلی مصوب 32

قانون سالانه بودجه 32 

قانون برنامه پنجم 33

بستر و حریم آب بندان 34

تعاریف 34

چگونگی تعیین حریم کمی و کیفی آب‌بندان 36 

مالکیت آب‌بندان‌ها 39

فصل ششم: طبقه بندي آب‌بندان‌ها 41

طبقه بندي از نظر ابعاد 41

طبقه بندي از لحاظ موقعیت قرارگیري آب‌بندان 42

طبقه بندي از لحاظ کاربري آب‌بندان‌ها 42 

طبقه بندي آب‌بندان‌ها براساس نوع بهره‌برداري 43 

طبقه بندي براساس مالکیت 43 

فصل هفتم: نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهاي آب‌بندان‌ها  45

وضعیت موجود آب‌بندان‌ها 45

کیفیت آب آب‌بندان‌ها 46

نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید آب‌بندان 47

اثرات احداث سد سفیدرود روي آب‌بندان‌هاي استان گیلان 49

فصل هشتم: مراحل طراحی و شیوه‌هاي اصلاح و بهبود آب‌بندا ن‌ها 51

طراحی و احداث آب‌بندان به شیوه نوین 52

نکاتی که قبل از طراحی آب‌بندان‌هاي جدید باید مدنظر قرار داد 53

فصل نهم: بهره برداري و نگهداري آب‌بندان  55

منابع تامین آب 55

نحوه تأمین آب 56

بهره برداري و نگهداري 56

فصل دهم: طرح حفاظت و توسعه آب‌بندان‌هاي استان گیلا ن 59

رویکرد اصلی طرح 59

برنامه‌هاي مدیریتی لازم در طرح حفاظت، احیاء و توسعه آب‌بندان‌هاي استان گیلان 60

برنامه‌هاي اجرایی مدیریت آب‌بندان‌ها 61

مبانی طرح مدیریت آب‌بندان‌ها  63

منابع  65

پیوست 6