تاریخ تکنیک محصورسازی  و یا کپسولاسیون به سال 1963 برمی‌گردد، زمانیکه دانشکده بازرگانی هاروارد گزارشی در مورد محصورسازی‌ و مبانی آن تهیه نمود. فانگر مقاله‌ای را در سال 1974 درباره تاریخ محصورسازی منتشر کرد.محصورسازی و یا کپسوله کردن فرآیند پایدار نمودن و تثبیت ترکیبات فعال از طریق سیستم‌هایی است که می‌توانند خواص شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی آن‌ها را حفظ نموده و رهایش ماده موثره را طبق شرایط از پیش تعیین شده انجام دهند.به خوبی شناخته شده است که ترکیبات طبیعی دارای مواد ارزشمندی هستند که می‌توانند برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان مورد استفاده قرار گیرند. همچنین این ترکیبات را می‌توان جایگزین بسیاری از نگهدارنده‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی نمود. با این حال، این ترکیبات زیست فعال نسبت به تغییرات شرایط محیطی مانند دما و رطوبت بسیار حساس و آسیب پذیر می‌باشند و در معرض تخریب قرار می‌گیرند. 

کپسولاسیون یک روش مناسب برای حفظ این ترکیبات فعال می‌باشد که به منظور ایجاد پوششی محافظتی برای یک ترکیب خاص و جلوگیری از نشت آن قبل از رسیدن به محل مورد نظر مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

در تکنیک محصورسازی، دو اصطلاح اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد: موادی که پوشش داده می‌شوند، ماده فعال یا ماده موثره و به حامل آن، پوسته  می‌گویند. مواد پوسته می‌توانند به شکل جامد، قطرات مایع و حباب‌های گاز باشند که هسته را در بر ‌می‌گیرند. ساختارهای هسته و پوسته می‌توانند در اشکال مختلف مانند کره  ، میکروکپسول‌ها ، میکروبیدها ، تک هسته‌ای‌ها، چند هسته‌ای‌ها ، ماتریسی و چند لایه  باشند.

به عنوان مثال، ترکیب هسته در صنایع غذا، اسانس‌ها (به عنوان عامل نگهدارنده و طعم دهنده) و مواد پوسته‌ی آن پروتئین آب پنیر، صمغ عربی، مالتودکسترین، و ... می‌تواند باشد. در زمینه‌ی پزشکی مواد اصلی مولکول‌های زیستی مانند ویروس آنفولانزا، سلول های بنیادی، DNA و انسولین است و مواد پوسته، پلی‌متیل متاکریلات می‌باشد که توسط روش های محصورسازی مانند کوپلیمریزاسیون، جابجایی حلال، ژل شدن و... تهیه می‌گردند.

از فواید محصورسازی می‌توان به رهایش کنترل شده‌ی ماده‌ی محصور شده، افزایش پایداری در برابر دما، نور، رطوبت و اکسیداسیون، تبدیل یک فرم جامد از مایع و کاهش فعل و انفعالات منفی با سایر ترکیبات نام برد.

از تکنیک کپسولاسیون با اهداف مختلفی استفاده می‌گردد. به عنوان مثال در زیست شناسی، برای محصور نمودن بافت زنده، هورمون ها، آنزیم‌ها، آنتی بادی‌ها و سایر مواد...، در صنایع غذایی، به‌منظور محصور نمودن طعم دهنده‌ها و مواد غذایی مغذی و در صنعت داروسازی،  با هدف محصور نمودن دارو یا ترکیب استخراجی و استفاده آن در سیستم تحویل دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد..

از مهم‌ترین سیستم‌های تحویل دارو که توسط تکنیک کپسولاسیون سنتز می‌گردند و امروزه تحقیقات گسترده‌اي روي آن‌ها انجام می‌شود، می‌توان به نانولیپوزوم‌ها و هیدروژل‌ها اشازه نمود که مورد توجه محققان قرار گرفته‌اند و با توجه به اهمیت جنبه‌های بیولوژیکي و داروشناختي این نانو حامل‌ها که به روش محصورسازی تهیه شده‌اند .مجموعه حاضر به صورت کلی به آشنایی با ساختار لیپوزم وهیدروژل‌ها، روش تهیه و کاربرد آن‌ها پرداخته است.

مقدمه

1 محصورسازی

1.1 فواید کپسولاسیون

1.2 رهایش کنترل شده

1.3 کاربردهای‌ محصوسازی

1.4 تکنیک‌های محصورسازی

1.5 تکنیک مینی امولسیون

2 لیپوزوم‌ها

2.1 نانولیپوزوم‌ها

2.2 روش‌های تهیه نانولیپوزوم‌ها

2.2.1 سونیکاسیون

2.2.2 هموژنیزاسیون

2.2.3 اکستروژن

2.2.4 ریزسیال سازي

2.2.5 تبخیر فاز معکوس

2.2.6 تخلیه ترکیب میسلی لیپید-دترجنت

2.2.7 خشک کردن با انجماد

2.2.8 روش تزریق حلال

2.2.9 آبگیري لایه نازك

2.2.10 روش حرارتی

2.3 نانولیپوزوم‌ها به عنوان حامل‌هاي دارورسان

2.3.1 کاربردهای نانولیپوزوم‌ها

2.3.2 دارورسانی چشمی

2.3.3 بیماري خونریزي هموفیلی A

2.3.4 هدفمندسازي دارو با نانولیپوزوم‌ها در درمان سرطان

2.4 روش‌های کنترل رهایش دارو

2.4.1 تغییر pH 35

2.4.2 تحریک با نور

2.4.3 تحریک با حرارت

3 هیدروژل‌ها

3.1 مواد اولیه تهیه هیدروژل‌ها

3.2 روش‌های تهیه هیدروژل‌ها

3.2.1 پلیمرشدن محلولی

3.2.2 پلیمرشدن تعلیقی

3.2.3 پلیمرشدن توده‌ای

3.2.4 پیوندزنی به پایه

3.3 انواع دسته‌بندی هیدروژل‌ها

3.3.1 دسته‌بندی هیدروژل‌ها براساس منبع تهیه و خواص فیزیکی

3.3.2 دسته‌بندی هیدروژل‌ها براساس ترکیب‌بندی پلیمر

3.3.3 دسته‌بندی هیدروژل‌ها براساس بار الکتریکی شبکه

3.3.5 دسته‌بندی هیدروژل‌ها براساس پاسخ‌گویی به محرک

3.3.6 براساس ماهیت عامل شبکه‌ای کننده

3.4 هیدروژل‌های پلیمری شبکه‌ای شده

3.4.1 پلیمرهای شبکه‌ای شده فیزیکی

3.4.2 هیدروژل‌های شبکه‌ای شده شیمیایی

3.5 خواص مهم هیدروژل‌ها

3.6 کاربرد‌های هیدروژل‌ها

3.6.1 هیدروژل‌ها در زیست‌پزشکی

3.6.2 هیدروژل‌ها در داروسانی

3.6.3 هیدروژل‌ها در عدسی‌های تماسی

3.6.4 هیدروژل‌ها در زیست فناوری

3.6.6 هیدروژل‌ها در صنایع بسته‌بندی مواد غذایی

3.6.7 کاربرد هیدروژل‌ها در کشاورزی

3.6.8 هیدروژل‌ها در ازیاد برداشت نفت

منابع