همه­ گیری بیماری­ های نوظهور بر ساختار، برنامه ­ریزی، معماری، توسعه، رفتار اجتماعی، فعالیت اقتصادی و مدیریت شهرها و زیست ­جهان تأثیرگذاشته و تداوم بیماری کرونا هم تغییرات خاص خود را ایجاد خواهد کرد. تغییر بنیادی در زیست جامعه بشری در ابعاد مختلف به ویژه سکونتگاه­ های زیستی و فضاهای کالبدی نیز اثرگذار خواهد بود. گرچه هنوز در آغاز راه هستیم و امکان ارزیابی دقیق پیامدهای بعدی ویروس کرونا بر محیط­زیست وجود ندارد، قضاوت در این خصوص تا حدی دشوار است اما ویروس کرونا در واقع زنگ خطری برای کلیه انسانهاست تا دوباره به خود رجوع و در نحوه استفاده از منابع زمین تجدید نظر کنند. ویروس کرونا یک اصل اساسی دیگر را متذکر شده که اکنون دیگر زمان آن فرا رسیده که به محیط­زیست احترام کافی بگذاریم و رفتار با محیط­ زیست از یک فرد تا دولت­ های کوچک و بزرگ جهان توام با مسئولیت ­پذیری و بر اساس اکولوژی خاص منطقه باشد چرا که زمین دیگر تاب­آوری خود را از دست داده است و انسان پساکرونا باید الگوهای توسعه ­یافتگی خود را تغییر دهد. ویروس کرونا در شرایطی که جان بسیاری از انسان­های روی زمین را گرفته است، برای محیط­زیست کره خاکی از بسیاری جهات مهمان بدی نبوده و اوضاع را بهبود بخشیده است. این در حالی­ست که ویروس کرونا به تمام کشورهای جهان سرایت کرده و هیچ شکی وجود ندارد که یک بحران بزرگ در سراسر جهان به حساب می‌­آید. حال می بایست بررسی کنیم که این بحران چه پیامدهای مثبت و منفی برای محیط ­زیست به بار آورده است (سالاری سردری و کیانی، 1399).

ظهور و اشاعه جهانی شتاب­ناک بیماری کرونا، تجلی برهم خوردن تعادل و پایداری در سامانه روابط انسان و طبیعت است. زیرا طبیعت به دلیل قابلیت و فرایندهای خودساماندهی و خودترمیمی، در نهایت به صورت پایدار عمل می­کند اما عوامل انسانی می­تواند این خودسامانی را به بحران روبرو کند (علیجانی، 1399). بحران اقلیمی ناشی از فعالیت‌های کنترل نشده انساني، از جمله توسعه ناپایدار شهری، بزرگ‌ترین چالشی است که این سیاره در قرن 21 با آن روبرو شده است. تا حد قابل‌توجهی، می‌توان علت اصلی همه‌گیری‌های اخیر را در فشارهای پیچیده‌ای جستجو کرد که انسان بر فرایندهای طبیعی و سیستم‌های اکولوژیکی وارد نموده است. گسترش ویروس‌ها و بیماری‌ها در چند دهه گذشته به دلیل برخی مسائل افزایش ‌یافته یا تسریع شده است. این مسائل شامل شهرنشینی سریع  و اغلب ناپایدار و آشفته، از دست دادن تنوع زیستی، افزایش مداخله انسان در حیات‌وحش و همچنین به دلیل شیوع "بازارهای خیس" حیوانات زنده کنترل نشده در سیستم‌های غیربهداشتی غذایی و آبی می‌باشد. تخریب پوشش گیاهی که بر اثر گسترش مناطق شهری فراتر از مرزهای شهری رخ داده منجر به از بین رفتن زیستگاه و درهم آمیختگی محیط‌های انسانی و حيواني شده است و به افزایش بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان نیز کمک کرده است جایی که ویروس‌ها از گونه‌های جانوری به انسان منتقل می‌شوند (Gomera, 2020). مدت‌ها قبل از ظهور بیماری کرونا، تحقیقات تائید کرده بودند که چگونه تغییر کاربری زمین، فعالیت‌های استخراجی و مهاجرت باعث تغییر و تکه‌تکه شدن زیستگاه‌های طبیعی شده و در نتیجه این مسائل منجر به افزایش سطح ارتباطات بین انسان و حیات‌وحش و متعاقباً افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی جدید می‌شود (Patz et al., 2004).

در همین حال، هم‌اکنون  اثرات تغییرات اقلیمی و سایر فشارهای زیست‌محیطی بر سلامت عمومی احساس می‌شود. گرمایش جهانی، آلودگی، کشاورزی متراکم و فشار بر محیط و سایر تحولات مضر نقش مهمی در ایجاد شرایط سخت همه‌گیری کنونی ایفا کرده است. "بسیار واضح است که شیوع بیماری‌های عفونی جدید مانند بیماری کرونا نتیجه افزایش جمعیت جهان و بهره‌برداری بیش‌ازحد از محیط‌های طبیعی " بوده است (Arora and Mishra, 2020). قرار گرفتن در معرض چنین محیط‌های سمی منجر به افزایش جمعیت آسیب‌پذیر جدیدی شده است که از کمبودهای شديد در زمینه‌ی غذا، آب و انرژی رنج می‌برند و اين كمبودها آن‌ها را مستعد سایر بیماری‌ها می‌کند Burkle, 2020. کیفیت هوا نيز به‌عنوان یک پیشران عمل می­کند که تأثیرات بیماری کرونا را تشدید می­کند. به نظر می‌رسد بیماری‌های تنفسی ناشی از آلودگی هوا یکی از عوامل خطرساز بوده که پس از ابتلا به بیماری می‌تواند روند بیماری را بدتر کند. گر چه بیان رابطه علمی دقیق بین آلودگی هوا و میزان مرگ‌ومیر ناشی از کرونا هنوز در دست بررسی است، اما برخی تحقیقات موجود نشان می‌دهد که این رابطه احتمالاً وجود دارد. یک مطالعه بر روی شهرهای ایتالیا ارتباط قابل‌توجهی بین قرار گرفتن زیاد در معرض آلودگی هوا و تعداد موارد شدید بیماری کرونا پیدا کرده است. کارشناسان بهداشت هشدار داده‌اند که خانواده‌های فقیرتر که از کثیف‌ترین هوای شهر (غالباً در مراکز شهر)  تنفس می‌کنند به‌طور نامتناسبی در معرض مرگ ناشی از ویروس قرار می‌گیرند. مطالعه اخیر انجمن قلب و عروق اروپا برآورد کرده که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم، مرگ‌ومیر ناشی از بیماری کرونا را 15 درصد در سراسر جهان افزایش می‌دهد، زیرا آلودگی ممکن است شرایط بهداشتی دیگر را تشدید کند که مرگ‌ومیر ناشی از ویروس را افزایش می‌­دهد. محاسبه میزان مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا بین کشورهای مختلف بسیار متفاوت بوده و از میزان 29 درصد در جمهوری چک، 27 درصد در چین و 26 درصد در آلمان گرفته تا میزان 3 درصد در استرالیا و 1 درصد در نیوزلند متغير می‌باشد.

‫فصل ‪ :1‬ساختار و کارکرد شهر در دوران همه گیری‬

‫فصل ‪ :2‬کووید ‪ 19‬و تاثیر آن بر افزایش فقر و نابرابری در شهرها

‫فصل ‪ :3‬به سوی بازسازی اقتصاد شهری‬

‫فصل ‪ :4‬حکمروایی شایسته‬

‫فصل ‪ :5‬جم ‏عبندی ‪.‬‬