کودکان و نوجوانان در سراسر جهان زمان زیادی را به‌ صورت آنلاین در فضای مجازی سپری می‌کنند و اینترنت را به ‌عنوان ابزاری برای یادگیری، برقراری ارتباط به اشتراک‌گذاری اطلاعات و مشارکت در زندگی اجتماعی به کار می‌گیرند استفاده از اینترنت و فضای آنلاین می‌تواند تمامی جنبه‌های زندگی کودکان و نوجوانان را تحت تأثيـر قـرار دهد و در کنار فضایی که برای خودباوری و پیشرفت آنان ایجاد می‌کند، چالش‌های زیادی را در حوزه‌های مختلف ایجاد کند.

 فضای مجازی بخش مهمی از فعالیت‌های کودکان و نوجوانان می‌باشد که بنابر تجربه باید گفت که در دنیای معاصر کودک زمان زیادی را برای فعالیت‌های آموزشی، تفریحی و سرگرمی در آن سپری می‌کند و به ‌عناوین ‌مختلف بهانه حضور در این فضا را دارد که کودک در معرض آسیب‌های خاص این فضا قرار خواهد گرفت. در اینترنت با توجه به گستردگی دامنه آن، مخفی بودن هویت کاربران، سرعت ‌بالای انتقال اخبار و اطلاعات کاربران را خطرات خاص تهدید می‌نماید که در این میان کودکان و نوجوانان بیش ‌از حد در معرض تهدید قرار دارند. چون کودکان و نوجوانان در حال رشد و جامعه‌پذیری هستند و اگر خطری آنان را تهدید کند نمی‌توانند با آن مقابله کند. در اینترنت شکارچیان اینترنتی، سارقان اینترنتی، سوءاستفاده‌کنندگان از کودکان و حتی قاتلان اینترنتی کودکان را قربانی اهداف خود قرار می‌دهند. 

  فصل اول: مفاهیم، پیشینه سند صیانت از کودکان و نوجوانان آسیب‌شناسی فضای مجازی   15

 گفتار اول: تبیین مفاهیم 16

 بند اول: مفهوم کودک و نوجوان  16

 بند دوم: مفهوم صیانت   17

 بند سوم: راهبرد 18

 گفتار دوم: سیر تحول اسناد پیرامون توسعه خدمات فضای مجازی کودکان و نوجوانان  18

 بند اول: مصوبه شورای عالی فضای مجازی کشور با موضوع توسعه فضای مجازی سالم، مفید، ایمن  19

 بند دوم: مصوبه ﺿﻮاﺑﻂ ﺻﻴﺎﻧﺖ از ﻛﻮدﻛﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن در ﺧﺪﻣﺎت ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﻧﺪ ﭘﻬﻦ 1393  21

 بند سوم : سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات 1395  22

 بند چهارم : ماده 69 قانون ششم توسعه 1396  23

 بند پنجم: طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات مصوب ۱۳۹۹ شورای عالی فضای مجازی   25

 بند ششم: سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی 1400  26

 گفتار سوم: آسیب‌های فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان  28

 بند اول: افت تحصیلی  28

 بند دوم: انزوای اجتماعی  30

 بند سوم: اعتیاد اینترنتی  30

 بند چهارم: خشونت   31

 بند پنجم: قلدری مجازی   32

 بند ششم: شکاف نسلی  33

 بند هفتم: فیشینگ    35

 بند هشتم: بزه‌دیدگی جنسی و دسترسی به مطالب غیراخلاقی  35

 فصل دوم: راهبردهای کنترل کودکان و نوجوانان در فضای مجازی توسط والدین و سازمان‌های مردم‌نهاد 37

 گفتار اول: فراهم آوردن سیم‌کارت و تبلت متناسب با شرایط کودکان و نوجوانان  39

 بند اول: اختصاص سیم‌کارت‌های متناسب   40

 بند دوم: موبایل و تبلت کودکان  42

 گفتار دوم: آموزش به والدین جهت نصب جست‌وجوگرهای اختصاصی کودكان  44

 گفتار سوم: نشست‌های خانوادگی، ضابطه‌مند کردن استفاده از فضای مجازی، میانجی‌گری در فضای مجازی   47

 بند اول: نشست خانوادگی  47

 بند دوم: ضابطه‌مند کردن استفاده از فضای مجازی   48

 بند سوم: میانجی‌گری   48

 گفتار چهارم: کنترل نرم‌افزاری کودکان با مشارکت والدین، فعال کردن حالت جست‌وجوی امن  50

 بند اول: نرم‌افزارهای کنترل والدین  50

 بند دوم: فعال کردن حالت جست‌وجوی امن  55

 گفتار پنجم: تعامل با پلیس فتا و تماس با خطوط اضطراری   56

 بند اول: تماس با خطوط تماس اضطراری   57

 بند دوم: نحوه تعامل با پلیس فتا 58

 گفتار ششم: خرید بازی براساس نظام رده‌بندی و درخواست مشاوره از مرکز بنیاد بازی‌های دیجیتال  61

 بند اول: رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای   62

 بند دوم: درخواست مشاوره (مرکز تماس و مشاوره بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای) 65

 گفتار هفتم: درخواست فیلترینگ سایت‌های مرتبط با مصادیق مجرمانه علیه کودکان  66

 بند اول: کمیته مصادیق مجرمانه  66

 بند دوم: محتوای مجرمانه علیه اطفال و نوجوانان  69

 گفتار هشتم: بالا بردن سطح آگاهی و شناخت خطرات فضای مجازی و آموزش به کودکان  70

 گفتار نهم: سازمان‌های مردم‌نهاد 71

 بنداول: فعالیت‌های سازمان مردم‌نهاد 72

 فصل سوم: نقش سازمان‌های عمومی  برای ارائه راهبرد ملی جهت سالم‌سازی فضای مجازی   75

 گفتار اول: نقش پلیس فتا 76

 بند اول: تاریخچه سازمانی، وظایف، اهداف   76

 بند دوم: اقدامات پلیس فتا جهت سالم‌سازی فضای مجازی کودکان  78

 بند سوم: وظایف پلیس فتا در راستای اجرای سند صیانت از کودکان و نوجوانان  85

 بند چهارم: راهبردهای پیشنهادی به پلیس فتا 87

 گفتار: دوم وزارت آموزش و پرورش   89

 بند اول: ترویج و تقویت فرهنگ مسئولیت‏پذیری نوجوانان و اولیاء آن‏ها در استفاده از فضای مجازی   89

 بند دوم: توسعه نظام خدمات مشاوره، مددکاری به خانواده‌ها و راه‌اندازی خط تماس مشاوره برخط  91

 بند سوم: اطلاع‌رسانی، آموزش سواد فضای مجازی و ترویج محتوا و خدمات موجود در محیط مجازی صیانت شده 95

 بند چهارم: به‌کارگیری جوانان مستعد برای توسعه محتوا و خدمات مفید سازنده 97

 بند پنجم: آموزش تفکر انتقادی به دانش‌آموزان  98

 گفتار سوم: نقش صدا و سیما در سالم‌سازی فضای مجازی   99

 بند اول: وظایف صدا و سیما در سند صیانت از کودکان  99

 بند دوم: راهکارهای پیشنهادی به صدا و سیما 101

 گفتار چهارم: نقش بهزیستی در سالم‌سازی فضای مجازی   103

 بند اول: وظایف بهزیستی در راستای سند صیانت از کودکان  103

 بند دوم: اورژانس اجتماعی  109

 گفتار پنجم: نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی  113

 بند اول: وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سند صیانت   114

 بند دوم: اقدامات انجام‌شده در راستای سند صیانت   118

 گفتارششم: نقش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات   120

 بند اول: وظایف وزارت ارتباطات و فناوری در سند صیانت   121

 بند دوم: اقدامات انجام‌شده توسط وزارت ارتباطات و فناوری   124

 گفتار هفتم: نقش وزارت دادگستری و مرجع ملی حقوق کودک   128

 گفتار هشتم: دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان  131

 بند اول: ساختار دفتر حمایت   131

 بند دوم: نقش سازمان‌ها در تقویت دفتر و نحوه شناسایی کودکان در معرض خطر  132

 گفتار نهم: معاونت فناوری ریاست جمهوری   135

 گفتار دهم: معاونت پیشگیری از جرم قوه قضاییه  137

 نتیجه‌گیری و پیشنهادها 140

 پیشنهادها 142

 منابع  145