مهم‏ترین منبع دریافت احکام فقهی، قرآن کریم است. اساساً بدون فهم صحیح مفاهیم و روح حاکم بر آیات قرآن، استخراج احکام فقهی با چالشی جدی مواجه می‏شود. علاوه‌برآن، سنجش صحت محتوای سنت - که منبع دیگرِ استخراج احکام فقهی است - نیز وابسته به عرضه آن بر قرآن کریم است. چه‏بسا عدم شناخت صحیح مفاهیم و مقاصد آیات فقهی قرآن موجب ارائه احکامی نادرست و غیرمنطبق با مقصود شارع حکیم شود. ازین‏رو شناخت صحیح مقاصد، فهم عمیق مفاهیم و دریافت روح حاکم بر آیات قرآن کریم ضروری‏ترین نیاز برای استخراج حکم فقهی است.

 کتاب حاضر در راستای انتقال این ضرورت به دانش‏پژوهان به‏ویژه در حوزه تفسیر، فقه و حقوق است. آنچه در نوشتار حاضر به انجام رسیده به دو بخش تقسیم شده است.

پیشگفتار/1

مقدمات لازم برای فهم آیات فقهی/3

درآمد/3

1.کارکردهای هیئت امر/4

1 ـ 1. وجوب/5

1ـ2. ارشادی بودن امر/10

1ـ3. معیارهای تشخیص امر ارشادی از مولوی/12

1ـ4. امر در جایگاه رفع توهّم حظر یا اباحه/12

2.کارکردهای هیئت نهی/15

2ـ1. نهی تحریمی/15

2ـ2. نهی ارشادی/17

2ـ3. دلالت یا عدم دلالت فعل نهی بر فساد/18

3. کاربرد جمله اخباری/21

3ـ1. اِخبار/21

3ـ2. انشاء/22

4.عام و خاص/25

4ـ1. تخصیص لفظ عام/26

4ـ2. عموم لفظ یا خصوص سبب/34

5.جایگاه اسباب‏النزول در فهم آیات فقهی قرآن/35

5ـ1. مراجعه به احادیث تفسیری معتبر/37

درس اول: وضو/47

مباحث لغوی/48

احکام وضو/49

درس دوم: تیمم/53

مباحث لغوی/54

مجوزهای تیمم/55

بدلیت تیمم/56

وجوب تیمم/56

ضرورت جستجوی آب پیش از تیمم/56

ضرورت تیمم پیش از قضای نماز/57

کیفیت تیمم/57

قاعده نفی حرج/58

درس سوم: نماز مسافر/60

مباحث لغوی/60

قصر نماز مسافر/62

رخصت یا عزیمت بودن قصر؛ رفع گمان حظر/65

درس چهارم: روزه/67

مباحث لغوی/68

افطار بیمار و مسافر؛ عزیمت یا رخصت/70

درس پنجم: حج/73

مباحث لغوی/74

حکم احصار/77

درس ششم: وصیت/83

مباحث لغوی/84

استحباب وصیت/85

زمان وصیت/86

وصیت‏شدگان/86

ویژگی‏های وصیت/87

ممنوعیت تفسیر و تحریف وصیت/87

مجوزهای تغییر وصیت/89

شهادت در وصیت/90

مباحث لغوی/92

شهادت گرفتن بر وصیت و احکام آن/92

حکم تردید کردن در صحت شهادت شاهدان/94

احکام کشف خیانت شاهدان/96

سوگند بر شهادت؛ بهترین راه ممکن/97

درس هفتم: میراث/99

سهم فرزندان از میراث/100

سهام دختران/102

سهام والدین/103

جایگاه وصیت و دین در تقسیم میراث/105

دلیل تشریع تفاوت سهام/106

درس هشتم: رضاع/108

مدت شیردهی/109

پرداخت هزینه رضاع/110

ضرورت ضرر ندیدن والدین/112

عهده‏داری پرداخت نفقه توسط وارث/113

حکم فصال کودک/113

دایه و اجرت او/114

تقوامداری و اعتقاد به نظارت پروردگار؛ ضامن اجرای صحیح احکام/115

درس نهم: طلاق/116

مباحث لغوی/117

جواز اصل و تعداد طلاق/117

ضرورت رجوع و یا طلاق شایسته/120

عدم مشروعیتِ گرفتن پول برای طلاق/121

محلّل و بازدارندگی/122

اخلاق، ضامن اجرای فقه/124

دانش؛ مقدمه‏ای برای فهم فلسفه احکام/124

طلاق پیش از مباشرت/125

مباحث لغوی/126

جواز طلاق پیش از مباشرت/127

جواز طلاق نکاح بدون تعیین مهریه/127

احکام عقد بدون تعیین مهریه/128

احکام طلاق پیش از مباشرت و پس از تعیین مهریه/130

جایگاه عفو و فضل در روابط متقابل/132

درس دهم: عده طلاق و وفات/134

مباحث لغوی/134

عده طلاق/135

اعتبار خوداظهاری زن/137

رجوع در طلاق رجعی/139

لزوم رعایت حقوق متقابل زن و شوهر/141

عده وفات/142

مدت عده وفات/143

عدم مداخله در امور زنان پس از اتمام عده/144

درس یازدهم: سوگند و حکم شکستن آن/146

انواع و احکام سوگند/147

کیفیت کفاره حنث قسم/148

مفهوم حفظ یمین/151

درس دوازدهم: حجر/152

مباحث لغوی/153

آزمون رشد برای صغیر/154

ضرورت محافظت از مال محجور/157

وظایف ولی/157

کیفیت تحویل اموال/159

درس سیزدهم: دین/160

مباحث لغوی/162

اهمیت مکتوب کردن دین مدت‏دار/163

احکام تنظیم سند/165

ضرورت املاء به حق/167

املاء ولی در هنگام اضطرار/168

کیفیت گواهی شهود/169

ضرورت تنظیم سند/172

احکام معامله‏های نقدی/173

توجه به کاتب و شاهد/174

درس چهاردهم: رهن/177

مباحث لغوی/177

احکام رهن/178

درس پانزدهم: سرقت/181

مباحث لغوی/181

حد سرقت و احکام آن/182

توبه سارق و احکام آن/186

درس شانزدهم: قتل غیرعمد/191

مباحث لغوی/192

دوری مؤمن از ارتکاب جرم/192

احکام قتل خطائی/193

حکم قتل خطائی مؤمن در میان کافران حربی/194

حکم قتل خطائی مؤمن در میان کافران معاهد/196

جایگزینی برای کفاره در صورت اضطرار/196

درس هفدهم: محاربه/198

تعریف محاربه و افساد فی‏الارض/198

حد محاربه/199

تأثیر توبه محارب و مفسد فی الرض در اجرای حد/203

منابع و مآخذ/206