یکی از مهم‌ترین اصول در فرآیند دادرسی کیفری، حق تجدیدنظرخواهی و اعتراض به آرا است و این اصل به این دلیل که امور کیفری با جان، مال و آزادی اشخاص و به عبارتی بهتر با حقوق فردی افراد، ارتباط مستقیم دارد و از حساسیت و اهمیت بالایی برخوردار است یکی از مهم‌ترین اصول در فرآیند دادرسی کیفری قلمداد می‌شود؛ بنابراین لازم است برای رعایت این اصل و تأمین عدالت و هم‌چنین به‌منظور جبران اشتباهات قضایی و جلوگیری از به کیفر رسیدن متهم بی‌گناه و درواقع احقاق حقوق متضررین از آرا مخالف اصول یا قوانین یا ادله یا مستندات، راه‌هایی را پیش‌بینی نمود که حتی بعد از قطعی شدن یک حکم نیز بتوان به آن اعتراض کرد و خواستار نقض آن شد. خوشبختانه قانون‌گذار ایران در همین راستا، یک طریق مشخص برای رسیدگی دوباره به پرونده‌ای که حکم آن صادر و قطعی گردیده است را تحت عنوان اعاده دادرسی پیش‌بینی نموده است که اعاده دادرسی نسبت ‌به پرونده‌ هم از دو راه امکان‌پذیر است، یکی اعاده دادرسی عام از طریق دیوان عالی کشور که از گذشته وجود داشته ‌است و دیگری اعاده دادرسی خاص از طریق رئیس قوه قضاییه که اخیراً در قوانین پیش‌بینی‌شده است. پژوهش حاضر با عنوان اعاده دادرسی از آرای کیفری در پرتو مقررات قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال 1392 با روش توصیفی-تحلیلی به بیان تاریخچه و سیر تقنینی و مباحث نظری و تفسیر مواد مربوط به این طریق استثنایی و انواع آن پرداخته ‌است و قصد دارد تا با این کار یک شمای کلی و تخصصی از موضوع موردنظر در اختیار خوانندگان قرار دهد.

 فصل اول:

بازشناسی، اوصاف و آثار اعاده دادرسی کیفری.

مبحث اول: مفهوم اعاده دادرسی، ماهیت، مبنای و سیر تاریخی ایجاد

گفتار اول: مفهوم لغوی اعاده دادرسی

گفتار دوم: مفهوم اصطلاحی اعاده دادرسی

گفتار سوم: ماهیت و مبنای اعاده دادرسی

گفتار چهارم: تاریخچه و سابقه تقنینی اعاده دادرسی در امور کیفری

بند نخست: اعاده دادرسی در عهد باستان و سایر نظام های حقوقی 

بند دوم: اعاده دادرسی در قوانین کیفری ایران

گفتار پنجم: مفاهیم و اصلاحات مرتبط با اعاده دادرسی

بند نخست: اعتبار امر مختومه

بند دوم: رأی قطعی

بند سوم: حکم نهایی و حکم قطعی

بند چهارم: قرار

بند پنجم: تجدیدنظر

بند ششم: فراغ دادرس

گفتار ششم: تشریفات و شرایط شکلی 

بند نخست: مهلت درخواست و درخواست‌کنندگان اعاده ‌دادرسی 

بند دوم: آراء قابل اعاده دادرسی قضایی

بند سوم: تشریفات رسیدگی، قرار تجویز اعاده‌ دادرسی و قرار رد اعاده ‌دادرسی

بند چهارم: وضعیت اجرای حکم و نتیجه دادرسی و اعتراض به رأی

مبحث دوم: اوصاف و ویژگی‌های اعاده دادرسی در امور کیفری

گفتار اول: اعاده دادرسی استثنایی بر قاعده اعتبار امر مختوم و فراغ دادرسی 

گفتار دوم: مهلت در اعاده دادرسی

گفتار سوم: اعاده دادرسی قبل و بعد از اجرای حکم

بند اول: اعاده دادرسی در زمانی که حکم اجرانشده باشد

بند دوم: اعاده دادرسی در زمان اجرای حکم

بند سوم: اعاده دادرسی بعد زمان اجرای حکم

گفتار چهارم: اعاده دادرسی منجر به محکومیت، برائت و یا تقلیل مجازات

مبحث سوم: آثار مترتب بر اعاده دادرسی

گفتار اول: اثر درخواست اعاده دادرسی بر اجرای حکم و آثار و تبعات جرم

گفتار دوم: اعمال تخفیفات نسبت به محکوم‌علیه

گفتار سوم: اثر ابطال حکم سابق

گفتار چهارم: اثر انتقالی 

فصل دوم: بررسی تخصصی اعاده دادرسی از آرای کیفری

مبحث اول: انواع اعاده دادرسی

گفتار اول: اعاده دادرسی از طریق دیوان عالی کشور (اعاده دادرسی عام)

گفتار دوم: اعاده دادرسی از طریق رئیس قوه قضاییه (اعاده دادرسی خاص) و چالش های آن

بند نخست: اعاده دادرسی خاص

بند دوم: چالش های اعاده دادرسی خاص

مبحث دوم: شرایط و جهات اعاده دادرسی کیفری

گفتار اول: ثبوت بقای شخص در زمان فرض وقوع قتل یا زنده بودن مقتول

گفتار دوم: محکومیت متعدد با وجود مرتکب واحد

گفتار سوم: تعارض و تضاد احکام کیفری 

گفتار چهارم: صدور احکام قطعی متفاوت برای یک عمل واحد

گفتار پنجم: ثبوت جعلیت اسناد و کذب شهادت شهود

بند اول: جعلی بودن اسناد

بند دوم: خلاف واقع بودن شهادت گواهان

گفتار ششم: حدوث واقعه جدید یا ابراز ادله جدید دال بر بی‌گناهی یا عدم تقصیر محکوم‌علیه

بند اول: حدوث واقعه‌ی جدید 

بند دوم: ابراز دلایل جدید

گفتار هفتم: جرم نبودن عمل ارتکابی و یا تعیین مجازات بیش ‌از مقرره قانونی

گفتار هشتم: نسخ مجازات در قانون لاحق

مبحث سوم: اشخاصی که حق درخواست اعاده دادرسی دارند

مبحث چ‍هارم: بررسی تخصصی اعاده دادرسی از طریق رئیس قوه قضاییه (اعاده دادرسی خاص)

گفتار اول: مبنای حق اعتراض رئیس قوه قضاییه

بند نخست: مبانی حقوقی

بند دوم: مبانی فقهی

گفتار دوم: بررسی مفهوم اصطلاح خلاف بیّن شرع

بند اول: بررسی مفهوم اصطلاح خلاف بیّن شرع با توجه به قوانین پیشین

بند دوم: بررسی مفهوم اصطلاح خلاف بیّن شرع از طریق بررسی اختیارات رئیس قوه قضاییه

گفتار سوم: وجوه افتراق اعاده دادرسی خاص و عام

مبحث پنجم: تمایز اعاده دادرسی از دیگر طرق شکایت از احکام 

گفتار اول: تمایز اعاده دادرسی از تجدید نظرخواهی

گفتار دوم: تمایز اعاده دادرسی از فرجام‌خواهی

گفتار سوم: تمایز اعاده دادرسی از اعتراض شخص ثالث 

گفتار چهارم: تمایز اعاده دادرسی از واخواهی 

برآمدی بر گفتارهای پیشین: 

پیشنهادها: 

پیوست‌ها: 

1. دستور العمل نحوه ثبت و ارسال درخواست اعاده دادرسی کیفری به صورت الکترونیک

دستورالعمل شماره ۹۰۰۰/۲۴۳۳۹/۵۵۰ مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۲۹ سرپرست اداره کل خدمات الکترونیک قضایی

2. دستورالعمل اجرایی ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری 

منابع و ماخذ