در این پژوهش پس از مرور ادبیات رایج درباره مفهوم جنگ نیابتی، تعریف اختصاصی این اثر ارائه شده تا نواقص موجود در تعاریف رایج درباره این مفهوم ،برطرف و قدرت انطباق آن با موضوع مورد مطالعه ( بحران سوریه ) افزایش یابد. این تعریف برآمده از بررسی  مصادیق مختلف این مفهوم در دوران معاصر و بویژه در جغرافیای  منطقه  غرب آسیا است چرا که هدف نهایی از انجام چنین پژوهشهایی، تلاش برای تبیین و صورت بندی  روشمند وقایع پیرا مونی با هدف حفظ و ارتقای امنیت و منافع ملی است.

  در گام دوم و با هدف بررسی مصداقی مفهوم جنگ نیابتی، بحران سوریه به عنوان یکی از جدی ترین عرصه‌های بکارگیری این مفهوم مورد مداقه و کنکاش قرار گرفته و لذا، تاریخ معاصر سوریه به اجمال بررسی شده تا زمینه‌های شکل گیری جنگ نیابتی در این کشور  مورد شناسایی قرار گیرد. در بررسی  بحران  سوریه،تاکید بر بهره گیری  توام از منابع دست اول ( به زبان عربی ) و منابع لاتین (  روایت پژوهشگران غربی) بوده تا از منظرهای متفاوت، نیابتی بودن جنگ در این کشور اثبات شود. در انتهای نوشتار حاضر نیز موارد مختلفی از اذعان سیاستمداران و تحلیلگران غربی به نیابتی بودن نبرد در سوریه همراه با مصادیق متنوعی از پشتیبانی قدرتهای غربی و برخی کشورهای عربی از گروههای تروریستی فعال در بحران سوریه (بر اساس مستندات غربی ) آورده شده است.

مخاطبان اصلی این اثر دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پژوهشگران حوزه‌های مطالعات منطقه ای و روابط بین الملل خواهند بود و البته مطالعه آن توسط تصمیم سازان و کارشناسان حوزه‌های سیاست خارجی و امنیت ملی، می‌تواند موجب تعمیق نگرش علمی آنها به مصادیق آینده «  جنگ نیابتی »  و ادراک منظم تر این پدیده گردد.

 پیش گفتار 9

فصل اول / مفهوم شناسی جنگ نیابتی 11

1-1- مقدمه 11

1-2- تعریف جنگ نیابتی 12

1-3- تحول در مفهوم جنگ نیابتی 19

1-4- علل توسل دولت‌ها به جنگ نیابتی 21

1-5- رابطه حامی- نایب 25

1-6- نگاهی به جنگ‌های نیابتی غرب آسیا 26

1-6-1- جنگ داخلی لبنان 26

1-6-2- جنگ داخلی یمن 27

1-6-3- جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران 29

1-6-4- جنگ نیابتی لیبی 31

فصل دوم / ریشه‌های شکل گیری جنگ نیابتی در سوریه 33

2-1- مقدمه 33

2-2- کودتای 1963 تا قدرت‌گیری حافظ اسد 34

2-3- ریاست جمهوری حافظ اسد: 2000-1970 37

2-4- به قدرت رسیدن بشار اسد: از 2000 تا 2011 42

2-4-1- بشار اسد: تغییر یا تداوم 44

2-4-2- اصلاحات اقتصادی: 2000 تا 2011 51

فصل سوم  / جنگ نیابتی در سوریه 59

3-1- مقدمه 59

3-2- شروع ناآرامی‌های 2011 60

3-3- واکنش‌های دولت سوریه به اعتراضات 62

3-4- تحولات مخالفان دمشق 68

الف) تضاد بر سر گرایش‌های دینی 70

ب) مسئله کردها 71

ج) مقاومت مسلحانه، ارتش آزاد، و مداخله خارجی 71

3-5- تحول از جنگ داخلی به جنگ نیابتی 76

3-6- تغییر وضع موجود در غرب آسیا 76

3-7- ابتکارات سیاسی و تحریم‌های اقتصادی علیه دمشق 86

3-7-1- اقدامات غیر نظامی 86

3-7-2- اقدامات نظامی کشورهای منطقه 91

3-7-3- اقدامات نظامی و غیر نظامی دولت‌های غربی 100

3-8-   جنگ داخلی سوریه، جنگی نیابتی 108

3-9- افول شورشیان و بقای دولت اسد 112

فصل چهارم / نتیجه‌گیری 119

فهرست منابع 129