پرسش، نقطه آغاز علم است. آگاهی بدون پرسش شکل نمی‌گیرد. همه ما می‌دانیم کانون و محور شکل‌گیری هر پژوهشی، مسأله و پرسش آن پژوهش است. پرسش، حکایت از جهل ما نسبت به موضوع دارد، و وقتی در انداخته می‌شود، حرکت به سمت آگاهی و نور افکندن بر ابعاد پنهان موضوع آغاز می‌شود. در طول تاریخ، همیشه، سیب از درخت به روی زمین می‌افتاد، اما تنها یک بار آن هم نیوتن در مقابل سیبی که از درخت به زمین افتاد، پرسشی مطرح کرد که بنیان یکی از مهم‌ترین نظریه‌های علمی در جهان شد. علوم انسانی و اجتماعی نیز، از این جهت مستثنی نیستند و تنها با در انداختن پرسش، شکوفا می‌شوند و رازهای تو در توی زندگی اجتماعی را می‌شکافند و امکان فهم دقیق‌تر آن را فراهم می‌کنند.

جامعه ایرانی، با عمر بلند و طولانی خود، در برهه‌های گوناگونی توانسته است با در انداختن پرسش‌هایی و تلاش برای یافتن پاسخ‌هایی، بر موتور حرکت تاریخی خود بدمد و خود را در چارچوب بنیان‌های هویتی سرپا نگاه دارد. در دوره معاصر که با تعامل و تعاطی نیروهای درونی تمدنی این جامعه با نیروهای بیرونی تمدنی دیگر جوامع به ویژه غرب بر سرعت تغییرات و تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی افزوده شد، کمتر فرصتی برای طرح پرسش‌های بنیادین به دست آمده است. بخشی از این پرسش‌ها، آن‌هایی هستند که ما را با فهم پیچیدگی‌های کنش جمعی‌مان رهنمون کنند. هر چند تا در انداختن چنین پرسش‌هایی باید گام‌های بلندی برداریم، اما پرسش‌های کوچک ما حکایت از دغدغه ما در فهم سرعت تغییراتی است که جامعه ایرانی را در بر گرفته است.

در انداختن برگزاری کنفرانس ملی «اخلاق و جامعه ایرانی» با طرح این پرسش شکل گرفت که «آیا جامعه ایرانی دچار بحران اخلاقی شده است؟» و «آیا آن چه از وضعیت نابسامان اجتماعی و روابط اجتماعی پرمسألة ایرانیان گفته می‌شود، حکایت از یک بحران عمیق اخلاقی در این جامعه است؟» طرح این پرسش، البته ما را به سوی تدوین طرح مطالعاتی و پژوهشی سه سالة «وضعیت اخلاق در جامعه ایرانی» سوق داد که به تصویب معاونت پژوهشی جهاددانشگاهی رسیده است. برگ کوچکی از آن برنامه سه ساله، برگزاری کنفرانسی است که اکنون خلاصه مقاله‌های پذیرفته شده در آن در پیش رو دارید.

در فرایند برگزاری این همایش، تعداد 180 خلاصه مقاله به دبیرخانه رسید که پس از بررسی و ارزیابی آن خلاصه‌ها توسط داوران و اعضای شورای علمی کنفرانس، 83 مقاله پذیرفته شد که در این کتاب تقدیم علاقه‌مندان می‌شود. از میان آن 83 مقاله، 21 مقاله برای ارائه برگزیده شد که در روز همایش در 6 پنل توسط سخنرانان عرضه گردید. کار اصلی جمع‌آوری، سامان‌دهی و تنظیم مقاله‌ها بر دوش دو تن از همکاران گروه پژوهشی جامعه‌شناسی فرهنگی بود: سرکار خانم فخری جمشیدی و جناب آقای علی آخرتی که وظایف کمیته اجرایی همایش را نیز بر عهده داشتند.