داده ­ها یکی از دارایی­ های ارزشمند سازمانی هستند، باید پذیرفت که این دارایی­ های ارزشمند همانند هر دارایی دیگری نیازمند مدیریت صحیح و اصولی است تا امکان بهره‌مندی مناسب از آن فراهم گردد. مجموعه­ ای از اصول، استانداردها و راهنمای مدیریت درست داده‌ها توسط انجمن مدیریت داده که به‌اختصار داما نامیده می­شود، گردآوری شده است و تحت عنوان DMBOK منتشر شده است. این کتاب راهنمایی سریع و کاربردی بر DMBOK است و امیدوار است به مخاطبین خود کمک کند تا نگرش کاملی نسبت به مفاهیم مدیریت داده پیدا کنند و با فرایند آن و نحوه اجرای پروژه ­های مدیریت داده در سازمان‌ها آشنا شوند. بخش ­های مختلف این کتاب منطبق بر استاندارد DMBOK بوده و سعی شده است تا به این استاندارد به شیوه اجرایی نگریسته شود، لذا به بخش­های مختلف کاربردی نظیر متدولوژی اجرا و ارزیابی در این کتاب بیشتر پرداخته شده است. 

پيشگفتار 23

فصل اول: مديريت داده 25

1-1 مقدمه 27

1-1-1 داما وDMBOK  30

1-1-2 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 31

1-1-3 اهداف 31

1-2 مفاهيم پايه داده 31

1-2-1 داده و اطلاعات 34

1-2-2 داده به‌عنوان دارايي سازماني 35

1-2-3 اصول مديريت داده 36

1-2-4 تفاوت اطلاعات با ساير دارايي‌هاي سازمان 37

1-2-5 چالش‌هاي مديريت داده 39

1-2-6 استراتژي مديريت داده 41

1-2-7 چارچوب مديريت داده 43

1-2-8 مدل هم‌راستايي استراتژي 43

1-2-9 مدل اطلاعات آمستردام 44

1-2-10 مدل چارچوب DAMA-DMBOK 45

1-2-11 هرم DMBOK يا مدل Aiken 49

1-2-12 مدل تکامل‌يافته 50

1-2-13 ارزشگذاري داده‌ها 52

فصل دوم: حاکميت داده 56

2-1 مقدمه 58

2-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 60

2-1-2 اهداف و اصول 62

2-2 مفاهيم پايه 63

2-2-1 سازمان داده محور 63

2-2-2 سازمان حاکميت داده‌ها 64

2-2-3 انواع داده‌بان 67

2-3 فعاليت‌ها 68

2-4 ابزارها و تکنيک‌ها 76

2-5 راهنماي اجرا 78

2-5-1 سنجه‌ها 79

فصل سوم: معماري اطلاعات 82

3-1 مقدمه 84

3-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 85

3-1-2 خروجي‌ها و تجربيات معماري داده 86

3-2 مفاهيم پايه 87

3-2-1 دامنه معماري سازماني 87

3-2-2 چارچوب معماري سازماني 88

3-2-3 چارچوب زکمن 90

3-2-4 چارچوب معماري سازماني فدرال 91

3-2-5 معماري داده سازماني 92

3-2-6 مدل داده سازماني 93

3-2-7 طراحي جريان داده 96

3-3 فعاليت‌ها 99

3-3-1 ايجاد تجربيات معماري داده 99

3-3-2 يکپارچگي با معماري سازماني 104

3-4 ابزارها 104

3-4-1 ابزارهاي مدل‌سازي داده 104

3-4-2 نرم‌افزار مديريت دارايي‌ها 105

3-4-3 برنامه‌هاي طراحي گرافيکي 106

3-5 تکنيک‌ها 106

3-5-1 طرح‌ريزي چرخه حيات 106

3-5-2 شفافيت نمودارها 106

3-6 راهنماي اجرا 107

3-6-1 ارزيابي آمادگي / ارزيابي ريسک 108

3-6-2 تغيير فرهنگ و تغييرات سازماني 109

3-6-3 حاکميت معماري داده 110

3-6-4 سنجه‌ها 110

فصل چهارم: طراحي و مدل‌سازي داده 113

4-1 مقدمه 115

4-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 116

4-1-2 اهداف و اصول 116

4-2 مفاهيم پايه 117

4-2-1 مدل‌سازي داده و مدل داده 117

4-2-2 انواع داده‌هايي که بايد مدل شود 118

4-2-3 مؤلفه‌هاي مدل داده 119

4-3 فعاليت‌ها 119

4-3-1 برنامه‌ريزي براي مدل‌سازي داده 119

4-3-2 ساخت مدل داده 120

4-3-3 مرور مدل داده‌اي 123

4-3-4 پشتيباني مدل‌هاي داده 123

4-4 ابزارها 124

4-4-1 ابزارهاي مدل‌سازي داده 124

4-4-2 ابزارهاي پروفايل داده 124

4-4-3 مخزن فرا داده 124

4-4-4 الگوي مدل داده 125

4-5 به‌روش‌ها 125

4-5-1 مدل‌هاي داده‌اي صنعت 125

4-5-2 به‌روش‌ها در استانداردهاي نام‌گذاري 125

4-5-3 به‌روش‌هاي طراحي پايگاه‌داده 125

4-6 حاکميت مدل داده 126

4-6-1 مديريت کيفيت طراحي و مدل داده 126

4-6-2 سنجه‌هاي مدل‌سازي داده 128

فصل پنجم: ذخيره‌سازي و عمليات داده 133

5-1 مقدمه 135

5-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 136

5-1-2 اهداف و اصول 136

5-2 مفاهيم پايه 138

5-2-1 شيوه تقسيم‌کار بين چند DBA 139

5-2-2 معماري پايگاه‌داده 140

5-2-3 مجازي‌سازي و پردازش ابري 141

5-2-4 انواع پردازش پايگاه‌داده 143

5-2-5 قضيه CAP 144

5-2-6 رسانه ذخيره‌سازي داده‌ها 145

5-2-7 محيط‌هاي پايگاه‌داده 145

5-2-8 ساختار پايگاه‌داده 147

5-2-9 عمليات متداول پايگاهداده 152

5-3 فعاليت‌ها 154

5-3-1 مديريت تکنولوژي پايگاهداده 155

5-3-2 مديريت بانک اطلاعاتي 157

5-4 ابزارها 165

5-4-1 ابزارهاي مدل‌سازي داده 166

5-4-2 ابزارهاي پايش بانک اطلاعاتي 166

5-4-3 ابزارهاي مديريت بانک اطلاعاتي 166

5-4-4 ابزارهاي پشتيباني توسعه‌دهندگان 166

5-5 تکنيک‌ها 167

5-5-1 اجراي تست در محيط کم ريسک 167

5-5-2 استانداردهاي نام‌گذاري در لايه فيزيکي 167

5-5-3 انجام تغييرات از طريق کدنوشته 167

5-6 راهنماي اجرا 167

5-6-1 ارزيابي آمادگي / ارزيابي ريسک 167

5-6-2 تغييرات سازماني و فرهنگي 168

5-6-3 سنجه‌ها 168

فصل ششم: مديريت فراداده 170

6-1 مقدمه 172

6-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 173

6-1-2 اهداف و اصول 174

6-2 مفاهيم پايه 175

6-2-1 تقسيم‌بندي فراداده 176

6-2-2 فراداده عملياتي 176

6-2-3 استاندارد ايزو/ آي اي سي 11179 177

6-2-4 استاندارد فراداده دولت الکترونيکي انگلستان 177

6-2-5 فراداده براي داده‌هاي غير ساخت‌يافته 179

6-2-6 منبع فراداده 179

6-3 فعاليت‌ها 180

6-3-1 تدوين استراتژي فراداده 180

6-3-2 درک نيازمندي‌هاي فراداده 180

6-3-3 تعريف معماري فراداده 181

6-3-4 ايجاد و پشتيباني فراداده 183

6-3-5 اجراي پرس‌وجو، گزارش‌گيري و تحليل فراداده 184

6-4 ابزارها 184

6-4-1 ابزارهاي مديريت مخزن فراداده 184

6-5 تکنيک‌ها 184

6-6 راهنماي اجرا 185

6-6-1 ارزيابي ريسک/ارزيابي آمادگي 185

6-6-2 تغييرات سازماني و فرهنگي 186

6-6-3 حاکميت فراداده 186

6-6-4 مستندسازي راهکارهاي فراداده 186

6-6-5 استانداردهاي فراداده 186

6-6-6 سنجه‌ها 187

فصل هفتم: داده‌هاي مرجع و اطلاعات داده 188

7-1 مقدمه 190

7-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 191

7-1-2 اهداف و اصول راهنما 192

7-2 مفاهيم پايه 193

7-2-1 تفاوت‌هاي بين اطلاعات پايه و داده‌هاي مرجع 193

7-2-2 داده‌هاي مرجع 195

7-2-3 اطلاعات پايه 202

7-2-4 گام‌هاي پردازشي کليدي مديريت اطلاعات پايه 206

7-2-5 انواع اطلاعات پايه 213

7-3 فعاليت‌ها 214

7-3-1 فعاليت‌هاي مديريت اطلاعات پايه 215

7-3-2 فعاليت‌هاي داده‌هاي مرجع 220

7-4 ابزارها و روش‌ها 222

7-5 راهنماي اجرا 222

7-5-1 پايبندي به معماري داده‌هاي مرجع 223

7-5-2 نظارت بر حرکت داده‌ها 223

7-5-3 مديريت تغيير داده‌هاي مرجع 223

7-5-4 توافقات اشتراک داده‌ها 225

7-5-5 سازمان‌ها و تغييرات فرهنگي 225

7-5-6 حاکميت داده‌هاي مرجع و اطلاعات پايه 226

7-5-7 سنجه‌ها 226

فصل هشتم: يکپارچگي و تبادل اطلاعات 228

8-1 مقدمه 230

8-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 232

8-1-2 اهداف و اصول 233

8-2 مفاهيم پايه 233

8-2-1 استخراج، انتقال و بارگذاري داده‌ها 233

8-2-2 مدل‌هاي تعامل 238

8-2-3 گذرگاه سرويس سازماني 239

8-2-4معماري سرويس‌گرا 240

8-3 فعاليت‌ها 241

8-3-1 برنامه‌ريزي و تحليل 241

8-3-2 طراحي راهکارهاي يکپارچگي داده 244

8-3-3 توسعه راهکارهاي يکپارچگي داده 246

8-3-4 اجرا و پايش 248

8-4 ابزارها 248

8-4-1 بزارهاي انتقال داده‌ها و ETL 248

8-4-2 سرور مجازي‌سازي داده‌ها 248

8-4-3 گذرگاه سرويس سازماني 248

8-4-4 موتور قواعد کسب‌وکار 249

8-4-5 ابزارهاي مدل‌سازي داده و فرايند 249

8-4-6 ابزارهاي پروفايل داده 250

8-4-7 مخزن فراداده 250

8-5 تکنيک‌ها 250

8-6 راهنماي اجرا 250

8-6-1 ارزيابي ريسک/آمادگي 250

8-6-2 تغييرات سازماني و فرهنگي 251

8-6-3 حاکميت يکپارچه‌سازي و تبادل داده 251

8-6-4 توافق‌نامه اشتراک داده 251

8-6-5 رده‌بندي داده 252

8-6-6 سنجه‌هاي يکپارچگي داده 252

فصل نهم: کيفيت داده‌ها 254

9-1 مقدمه 256

9-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 256

9-1-2 اهداف و اصول 258

9-2 مفاهيم پايه 259

9-2-1 کيفيت داده 259

9-2-2 ابعاد کيفيت داده 259

9-2-3 استاندارد ايزوي کيفيت داده 262

9-2-4 چرخه حيات کيفيت داده 263

9-2-5 قواعد کسب‌وکار مرتبط باکيفيت داده 265

9-2-6 ريشه‌هاي بي‌کيفيتي داده‌ها 266

9-2-7 ايرادات ناشي از پردازش اطلاعات 268

9-2-8 ابزارهاي پروفايل داده 269

9-2-9 پاک‌سازي داده‌ها 269

9-2-10 غني‌سازي داده‌ها 269

9-3 فعاليت‌ها 270

9-3-1 تعريف داده باکيفيت 270

9-3-2 تعريف استراتژي کيفيت داده 271

9-3-3 شناسايي داده‌ها و قواعد کسب‌وکار مهم 271

9-3-4 داده‌هاي حساس 272

9-3-5 انجام ارزيابي اوليه کيفيت داده 273

9-3-6 تعريف اهداف ارزيابي 274

9-3-7 شناسايي و اولويت‌بندي بهبودهاي احتمالي 274

9-3-8 تعريف اهداف بهبود کيفيت داده 274

9-3-9 طراحي و اجراي عمليات کيفيت داده 275

9-3-10 ايجاد توافق‌نامه سطح سرويس کيفيت داده 281

9-3-11 تهيه گزارش‌هاي کيفيت داده 283

9-4 ابزارها 283

9-4-1 ابزارهاي پروفايلينگ داده 283

9-4-2 ابزارهاي پرس‌وجوي داده‌ها 284

9-4-3 ابزارهاي مدل‌سازي و ETL 284

9-4-4 قالب قواعد کيفيت داده 284

9-4-5 مخزن فراداده 284

9-5 تکنيک‌ها 285

9-5-1 اقدامات پيش‌گيرانه 285

9-5-2 فعاليت‌هاي اصلاحي 286

9-5-3 سنجه‌هاي کيفيت داده 286

9-5-4 تحليل علت ريشه‌اي 288

9-6 راهنماي اجرا 290

9-6-1 ارزيابي آمادگي / ارزيابي ريسک 290

9-6-2 تغييرات سازماني و فرهنگي 291

9-6-3 کيفيت داده و حاکميت داده 292

9-6-4 سياست‌هاي کيفيت داده 293

9-6-5 سنجه‌ها 293

فصل دهم: مديريت محتوا و مستندات 296

10-1 مقدمه 298

10-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 299

10-1-2 اهداف 299

10-2 مفاهيم پايه 301

10-3 فعاليت‌ها 304

10-3-1 برنامه‌ريزي مديريت چرخه حيات 304

10-3-2 مديريت چرخه زندگي 308

10-3-3 انتشار و ارائه محتوا 316

10-3-4 فعاليت‌هاي مرتبط با شواهد الکترونيکي 317

10-4 ابزارها 319

10-4-1 سيستم مديريت محتواي سازماني 319

10-4-2 مديريت مستندات 319

10-4-3 سيستم‌هاي مديريت محتوا 320

10-4-4 پردازش تصوير 320

10-4-5 ابزارهاي همکاري 321

10-4-6 فرمت‌هاي استاندارد 321

10-5 تکنيک‌ها 321

10-5-1 دستورالعمل پاسخ به دعوي حقوقي 322

10-6 راهنماي اجرا 322

10-6-1 ارزيابي آمادگي/ ارزيابي ريسک 323

10-6-2 سازمان‌ها و تغييرات فرهنگي 325

10-6-3 حاکميت محتواها و مستندات 325

10-6-4 سنجه‌ها 328

فصل يازدهم: امنيت 332

11-1 مقدمه 334

11-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 336

11-1-2 اهداف و سياست‌ها 337

11-2 مفاهيم پايه 338

11-2-1 آسيب‌پذيري 338

11-2-2 تهديد 339

11-2-3 ريسک 339

11-2-4 فرايندهاي امنيت 340

11-2-5 نظارت 341

11-2-6 انواع امنيت داده 341

11-2-7 انواع محدوديت‌هاي امنيت داده‌ها 341

11-2-8 سيستم مديريت شناسه کاربري 352

11-2-9 امنيت ارتباطات الکترونيکي 353

11-3 فعاليت‌ها 353

11-3-1 شناسايي الزامات امنيت داده‌ها 354

11-3-2 تعريف سياست‌هاي امنيت داده‌ها 359

11-3-2 تعريف استانداردهاي امنيت داده‌ها 361

11-4 ابزارها 370

11-4-1 نرم‌افزار ويروسياب/ نرم‌افزار امنيتي 371

11-4-2 HTTPS 371

11-4-3 ابزارهاي مديريت شناسه کاربري 371

11-4-4 نرم‌افزار تشخيص و جلوگيري از نفوذ 371

11-4-5 ديوارهاي آتش 372

11-4-6 تغيير و رمزگذاري داده‌ها 372

11-5 تکنيک‌ها 372

11-5-1 استفاده از ماتريس CRUD 372

11-5-2 مديريت وصله‌هاي امنيتي 372

11-5-3 ثبت اطلاعات مرتبط با امنيت داده‌ها در فراداده 373

11-5-4 ارزيابي‌ها 373

11-5-5 نيازهاي امنيتي در شرايط پروژه 376

11-6 راهنماي اجرا 376

11-6-1 ارزيابي آمادگي/ ارزيابي ريسک 376

11-6-2 سازمان و تغييرات فرهنگي 377

11-6-3 اجازه دسترسي به داده‌هاي کاربر 377

11-6-4 امنيت داده‌ها در دنياي خارجي 378

11-6-5 امنيت داده‌ها در محيط‌هاي ابري 379

11-6-6 سازمان امنيت داده 379

فصل دوازدهم: کسب‌وکار هوشمند 381

12-1 مقدمه 383

12-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 384

12-1-2 اهداف و اصول 384

12-2 مفاهيم پايه 385

12-2-1 کسب‌وکار هوشمند 385

12-2-2 انباره داده 385

12-2-3 ايجاد انباره داده 386

12-2-4 مدل چندبعدي کيمبال 389

12-2-5 معماري انباره داده 391

12-2-6 بارگذاري اطلاعات 391

12-2-7 کسب‌وکار هوشمند 393

12-3 فعاليت‌ها 395

12-3-1 شناسايي نيازمندي‌ها 395

12-3-2 تعيين معماري انباره داده 396

12-3-3 طراحي انباره داده و انبارک داده 396

12-3-4 اجراي پورتفوليوي کسب‌وکار هوشمند 397

12-3-5 نگهداشت محصولات داده‌اي 397

12-4 ابزارها 399

12-4-1 مخزن فراداده 399

12-4-2 ابزارهاي يکپارچگي داده 399

12-4-3 ابزارهاي کسب‌وکار هوشمند 399

12-5 تکنيک‌ها 400

12-6 راهنماي اجرا 400

12-6-1 ارزيابي آمادگي/ريسک 400

12-6-2 حاکميت انباره داده / کسب‌وکار هوشمند 401

12-6-3 سنجه‌ها 401

فصل سيزدهم: ارزيابي بلوغ مديريت داده 403

13-1 مقدمه 405

13-1-1 پيش‌ران‌هاي کسب‌وکار 406

13-1-2 اهداف و اصول 408

13-2 مفاهيم پايه 408

13-2-1 سطوح ارزيابي 408

13-2-2 معيار ارزيابي 410

13-2-3 چارچوب‌هاي ارزيابي 412

13-3 فعاليت‌ها 414

13-3-1 برنامه‌ريزي فعاليت‌هاي ارزيابي 415

13-3-2 اجراي ارزيابي بلوغ 417

13-3-3 تفسير نتايج 418

13-3-4 ايجاد برنامه بهبود و اقدامات اصلاحي 419

13-3-5 ارزيابي مجدد بلوغ 420

13-4 ابزارها 420

واژه‌نامه فارسي به انگيسي 423

فهرست مراجع 433