در کتاب حاضر، بررسی مبنای مسئولیت مدنی در زمینه محیط زیست، کارایی و منابع آن؛ شناخت موانع و چالش هایی که برای جبران خسارات زیست محیطی وجود دارد و نهایتا دستیابی به روش های مناسب جهت جبران خسارات زیست محیطی پرداخته شده است.

کتاب« حقوق محیط زیست در ایران» ، در خصوص چالش های موجود در راستای حفاظت از محیط زیست به این نتیجه رسیده است که خسارات زیست محیطی غالبا «غیر قابل جبران»، «دیرپا»، از لحاظ بار اثبات «مشکل» و « در برخی موارد فرامرزی» هستند. همچنین با توجه به ویژگی های خسارات زیست محیطی نحوه ارزیابی خسارات زیست محیطی و روش های جبران همانند اعاده به وضع سابق، پرداخت غرامت و سایر روش ها نیز با نارسایی هایی مواجه می باشد.

این کتاب برحسب هدف، بنیادی و برحسب روش، از نوع کیفی و در سطح توصیفی بوده که نوع داده ها، بصورت متنی است و از ابزارهای چندگانه ای چون کتاب، مقالات مجله ها و سایت های مرتبط با موضوع، بدست می آید.

مقدمه. 11

فصل اول: مفاهیم حقوق محیط زیست... 15

تعریف لغوی و اصطلاحی محیط زیست... 15

اقسام محیط زیست... 19

الف- محیط طبیعی.. 19

ب-  محیط اجتماعی.. 19

ج- محیط مصنوع. 20

حوزه‌های زیست محیطی.. 20

1. هوا 20

2. محیط زیست دریایی.. 22

3. خاک... 23

4. تنوع زیستی.. 23

تخریب محیط زیست... 24

آلودگی.. 24

گرم شدن زمین.. 26

تخریب جنگل.. 27

تخریب اراضی.. 28

فرسایش خاک... 28

بیابان زایی.. 29

شور و باتلاقی شدن زمین.. 29

حقوق محيط زيست... 30

تعریف و هدف  حقوق.. 30

تعريف حقوق محيط زيست... 31

الف-  حقوق ملی «داخلی» محیط زیست... 32

ب- حقوق بین الملل محیط زیست... 33

منابع حقوق محیط زیست... 33

منابع حقوق محیط زیست در فقه امامیه. 34

منابع حقوق محیط زیست در حقوق ایران.. 37

قوانین زیست محیطی.. 42

منابع حقوق بین الملل.. 47

اصول حقوق محیط زیست درحقوق بین الملل.. 51

اصل حفظ تعادل محیط زیست... 52

اصل انصاف.. 52

اصل حق آگاهی و مشارکت... 52

اصل توسعه پایدار 53

اصل احتیاطی.. 53

اصل جبران خسارات زیست محیطی.. 54

اصل پیشگیری.. 54

اصل همکاری بین المللی.. 54

اصل مسئوليت مشترك اما متفاوت.. 55

حقوق محیط زیست در ایران.. 55

رویکرد قوانین و مقررات زیست محیطی در حقوق داخلی ایران.. 56

مبانی فلسفی حقوق محیط زیست... 57

دیدگاه انسان محوری به محیط زیست (اصالت انسان) 59

دیدگاه طبیعت محوری به محیط زیست (اصالت طبیعت) 60

دیدگاه اسلام محوری به محیط زیست(دیدگاه الهی و دینی) 61

اصول زیست محیطی مکتب اسلام. 62

مفاهیم قرآنی و آموزه‌های اخلاقی و حقوقی آن در زمینة محیط زیست... 65

مبانی‌ مسئولیت‌ مدنی‌ زیست‌محیطی‌ در حقوق ایران.. 74

نظریة تقصیر(خطا) 75

جایگاه نظريه تقصير (خطا) در حقوق بین الملل.. 77

دگرگونی‌ نظریة تقصیر در غرب‌.. 78

نظریة فرض ‌تقصیر. 80

نظریة  ایجادخطر یا مسئولیت عینی.. 80

جایگاه نظريه خطر در حقوق بین الملل.. 81

نظریه‌های‌ مختلط‌ 82

الف:  نظریة کار نامتعارف‌.. 82

ب: نظریة خطر در برابر انتفاع‌. 83

ج: نظریة مسئولیت‌ در برابر اشیای‌ خطرناک‌... 85

د: نظریة تضمین‌ حق‌.. 85

نظریة مسئولیت‌ شدید یا ایمنی.. 86

ضعف حقوق مسئولیت مدنی در حفاظت از محیط زیست... 86

مبانی فقهی حقوق محیط زیست در نزد امامیه. 89

قاعده لاضرر 89

قاعده اتلاف.. 90

قاعده تسبیب... 92

قاعده (من له الغنم) 92

قاعده مصلحت... 93

قاعده نفی حرج. 93

فصل دوم: خسارت و انوع آن.. 94

تعریف خسارت.. 94

اقسام خسارت.. 97

زیان مادی.. 98

خسارت معنوی.. 98

زیان بدنی.. 101

شرايط ضرر قابل جبران.. 102

ضرر باید مسلم و قطعی باشد. 102

غير متدارك بودن ضرر 103

قابل پيش بيني بودن ضرر 104

مستقیم‌بودن ضرر 105

قابلیت جبران مال.. 106

ضرر ناشی از لطمه به حق قانونی باشد. 107

ضرر باید مشروع باشد. 107

ضرر باید ناشی از اقدام و کاهلی زیاندیده نباشد. 107

امكان جمع مسؤوليت قراردادي و قهري در مسؤوليت مدني ناشي از تخريب محيط زيست... 107

مفهوم خسارت زیست محیطی.. 108

خسارات زیست محیطی در حقوق فرانسه. 110

خسارات زیست محیطی در حقوق آلمان.. 111

روش‌های جایگزینی حل و فصل اختلافات.. 111

مراجع حل و فصل اختلافات زیست محیطی.. 112

مراجع داخلی حل و فصل اختلافات زیست محیطی.. 113

مراجع بین المللی حل و فصل اختلافات زیست محیطی.. 113

الف:  دیوان دائمی داوری.. 114

قضيه تریل اسلمتر. 114

قضیه دریاچه لانو. 115

ب:  بنیاد بینالمللی دیوان محیط زیست... 116

ج:  دیوان بین المللی داوری و سازش محیط زیست... 116

پیشگیری از وقوع خسارت زیست محیطی.. 117

تعهد به پيشگيري واحتیاط.. 117

روش‌هاي پيشگيري از خسارات زيست‌محيطي در حقوق بین الملل.. 119

اصل اطلاع رسانی و ارائه کمک درصورت وقوع حوادث اضطراری.. 119

اصل اطلاع رسانی و مشاوره در رابطه با آثار برون مرزی.. 120

فصل سوم: روش‌های جبران خسارات زیست محیطی... 124

مفهوم جبران خسارت.. 124

هدف جبران خسارت.. 128

موارد انعکاس خسارت زیست محیطی در قوانین ایران.. 130

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.. 130

قانون مدنی.. 133

قانون مسئولیت مدنی مصوب سال 1339. 134

قانون آیین دادرسی کیفری.. 135

قانون مجازات اسلامی.. 136

قانون آیین دادرسی مدنی.. 136

قوانین و آیین نامه‌های خاص مرتبط با محیط زیست... 137

ارزیابی پیامدهای زیست محیطی.. 141

ارزيابي و جبران خسارت زيست محيطي در حقوق بین الملل.. 146

دعوای جبران خسارت.. 149

خواهان در دعاوی محیط زیست... 150

دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی زیست محیطی علیه دولت در حقوق ایران.. 151

نهادهای مسئول پیگیری خسارات زیست محیطی.. 152

اهمیت نقش نهادهاي نظارتی بر اجراي قوانین زیست محیطی.. 153

جبران خسارت وارده بر محیط زیست در حقوق بین الملل.. 154

شیوه‌های جبران خسارات درنظامهای حقوقی.. 155

جبران عینی.. 156

جبران بدلی(معادل) 159

روش‌های جبران خسارات زیست محیطی.. 161

جبران نقدی خسارت(پرداخت غرامت) 161

از بین بردن منبع ضرر 164

پرداخت هزينه آلودگي توسط آلوده كننده 165

اعاده به وضع حالت سابق.. 165

جلب رضایت زیان دیده 167

دستور موقت... 168

در نظر گرفتن مجازات (پرداخت جزای نقدی و ...) 169

الزام به پرداخت هزینه‌های دادرسی.. 170

موانع و چالشهای حفظ محیط زیست... 171

موانع تقنینی.. 171

موانع اجرایی.. 172

موانع قضایی.. 173

موانع تکنیکی.. 174

موانع آموزشی، فرهنگی  و مشارکت عمومی.. 175

سخن پایانی.. 176

منابع و ماخذ. 181